گچ خام مخصوص کشاورزی

سولفات گلسیم آبدار

Raw gypsum for agriculture

Agricultural Gypsum

Agricultural Gypsum Powder

Calcium sulphate dihydrate

ﯾﻮنﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺎک که ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺷﻮری میﺷﻮﻧﺪ، ﺑـﺎ ﺑﺨـﺶﺗﺒﺎدلی و ﻧﻤکﻫﺎی ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺎک در ﺗﻌﺎدل ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ در ﺑﺮرسی اﺛﺮات آنﻫﺎ ﺑﺮ ﺧﺎک و گیاه اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار گیرد.از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻣـﻮارد ﻣﯿﺰان ﺣﻀﻮر ﯾﻮن ﺳﺪﯾﻢ در ﻓﺎز ﺗﺒﺎدلی اﺳﺖ. زﯾﺎدی ﺳﺪﯾﻢ اﻓﺰون ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﻣﺴـﻤﻮﻣﯿﺖ در ﺻﻮرت ورود ﺑﻪ گیاه، ﺑﺎ ﻗﺮار گرﻓﺘﻦ در ﻓﺎز ﺗﺒﺎدلی ﺧﺎک میﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ پراکنده کـﺮدن ذرات ﺧﺎک ﺑﺎﻋﺚ اﺛﺮات ﺗﺨﺮﯾبی ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﺪه و در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﻧﻔﻮذپـﺬﯾﺮی ﺧـﺎک را کاﻫﺶ دﻫﺪ.

اﻓﺰاﯾﺶﻧﺴبی ﺳﺪﯾﻢ در ﺳـﻄﺢ رس ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﻮرم آن در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮﻃﻮب ﺷـﺪه و اﯾـﻦ ﺧـﻮد ﻣـیﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺎﻋـﺚ پراکندگی ذرات رس و از ﻫﻢپاﺷﯿﺪگی ﺧﺎکﺪاﻧﻪﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد و ﻋﺪم تشکیل آنﻫﺎ در ﺧﺎک ﺷﻮد. اﯾﻦ اﻣـﺮ ﺟﺮﯾـﺎن آب و ﻫﻮا را ﻣﺤﺪود کرده و کاهش ﺷﺪﯾﺪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ آبگذری ﺧﺎک را در پی دارد. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿـﻞ آﺑﺸﻮیی اﻣﻼح اﺿﺎفی ﺑﺎ ﻣﺸـکل ﻣﻮاﺟـﻪﺷـﺪه و اﺻـﻼحﺧـﺎکﻧﯿـﺰ ﺳـﺨﺖﺗـﺮ ﻣـیﺷـﻮد.

ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺷﻮری ﻣﺤﺼﻮﻻت گوﻧﺎگون ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺳﺪﯾﻢ ﺗﺒادلی
ﺣﺴﺎس: آواکادو، میوه دانه ریز، لوبیا سبز، پنبه، ذرت، نخود، گریپ فروت، پرتقال، هلو، نارنگی، ماش، عدس، بادام زمینی

ﻧﯿﻤﻪ ﻣﻘﺎوم: هویج، شبدر، کاهو، چغندر قند، برسیم، گندم، جودوسر، پیاز، تربچه، برنج، چاودار، سورگوم، اسفناج، گوجه، ماشک

مقاوم: یونجه، جو، چغندر، چغندر قند، پنبه انواع علوفه خانواده گندمیان، کارال گراس

در شوری ها معمولا ﻣﺸکل به بالا بودن ﺳﺪﯾم روی ذرات ﺧﺎک ﺑﺮﻣیگردد که ﻣﯿﺰان آن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺣﻀـﻮر ﻧﺴـبی آن در ﻣﺤﻠـﻮل ﺧـﺎک ﻣﺮﺑـﻮط می ﺷﻮد. ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺪﯾﻢ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ کاتیون ﻫـﺎ، ﺑـﻮیژه کلسـﯿﻢ و ﻣﻨﯿـﺰﯾﻢ در ﻣﺤﻠـﻮل ﺧﺎک، ﻧﺴﺒﺖ آن ﺑـﺮ روی ذرات رس اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﻣﺸـکلاتﻓﯿﺰﯾکـی و ﺷـﯿﻤﯿﺎیی در ﺧﺎک اﯾﺠﺎد میﺷﻮد. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦدﻟﯿﻞﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻼح این خاک ها، اوﻟﯿﻦ ﻗﺪم ﺧﺎرج کردن ﺳﺪﯾﻢ از روی ﺳﻄﻮح ﺗﺒﺎدلی (ﺳﻄﻮح دارای ﺑﺎر منفی رس و ﻣـﻮاد آﻟـی) و ﻗـﺪم دوم ﺧﺎرج کردن آنﻫﺎ از داﺧﻞ ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺎک ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﻣﺤﯿﻂ رﯾﺸﻪ اﺳﺖ.

ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺟﺎﻧﺸـﯿﻦ ﯾﻮن ﺳﺪﯾﻢ در ﺳﻄﻮح ﺗﺒﺎدلی رس، ﯾﻮن کلسیم اﺳﺖ چون ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان آن در ﻣﺤﻠـﻮل ﺧﺎک، ﺑﻪ ﺳﺎدگی ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﯾﻮن ﺳﺪﯾﻢ ﺷﺪه و در طی ﻋﻤﻞ ﺗﺒﺎدل، ﻫﺮ ﯾﻮن کلسیم دو ﯾـﻮن ﺳﺪﯾﻢ را از ﺳﻄﺢ رس ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺎک میﻓﺮﺳﺘﺪ.

آﻫک ﯾﺎ کربنات کلسیم(CaCO3) و گـچ (CaSO4) دو کانی حاوی کلسیم هستند که بعد از انحلال، کلسیم را به محلول خاک اضافه می کنند. گوگرد نیز در شکل اسید سولفوریک نیز تا حدودی می تواند موثر باشد ولی وابسته به عوامل دیگری می باشد تا با آهک خاک واکنش دهد و بتواند سولفات کلسیم را آزاد کند.

ﻣﺸکل اصلی آﻫک ﺣﻼﻟﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر کم (۰.۰۱۴ گرم در ﻟﯿﺘـﺮ) آن در ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﻌﻤـﻮل ﺧﺎک اﺳﺖ. وﺟﻮد آﻫک ﺣتی در ﻣﻘﺎدﯾﺮ کم در ﺧﺎک (زﯾﺮ ﯾـک درﺻـﺪ) ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﯾﺶ اﺳﯿﺪﯾﺘﻪ ﺧﺎک ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ۷ میﺷﻮد و کاﻫﺶ ﻣﻌنی دار اﺳﯿﺪﯾﺘﻪً در کل ﺧـﺎک ﻋﻤـﻼ ﻏﯿﺮﻣمکن میﺑﺎﺷﺪ.

کانی دﯾگری که اﻧﺤﻼل آن ﺑﺎﻋﺚ ورود ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﻨﺎﺳـبی ازﯾـﻮن کلسـﯿﻢ ﺑـﻪ ﺧﺎک میﺷﻮد، کانی ﺳﻮﻟﻔﺎت کلسیم(CaSO4, nH2O) ﯾﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎ ً گچ اﺳﺖ. گـچ ﺑـﻪ دو ﺷکل ﺳﻮﻟﻔﺎت کلسیم آﺑﺪار(ژیپس ﯾـﺎ گـچ ﺧـﺎم) و ﺳـﻮﻟﻔﺎت کلسیم ﺑـﺪون آب (آﻧﻬﯿﺪرﯾﺖ ﯾﺎگچ پخته) در ﻃﺒﯿﻌﺖﯾﺎﻓﺖ میﺷﻮد .گچﺧـﺎم ﻣﻮﺟـﻮد درﻃﺒﯿﻌـﺖً ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺣﺎوی دو ﻣلکول آب اﺳﺖ. نکته کلیدی در ﺑﺎره گچ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮدن اﻧﺤﻼل آن در آب ﻧﺴـﺒﺖ ﺑﻪ آﻫک اﺳﺖ. اﻧﺤﻼل گچ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﺳﯿﺪﯾﺘﻪ ﺧﺎک و ﯾﺎ ﻓﺸﺎر گازکربنیک ﻗﺮار ﻧﺪاﺷـﺘﻪ و در دﻣﺎی ﻣﻌﻤﻮل ﺧﺎک ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ً ﺛﺎﺑﺖ میﺑﺎﺷﺪ. ﻻزم ﺑﻪ ﯾﺎدآوری اﺳﺖ که ﻣﺤﻠﻮل اﺷـﺒﺎع از گچﺧﺎﻟﺺ دارای ﺷﻮری در ﺣﺪود۲.۵ دسی زﯾﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ.ً اﯾـﻦ ﺷـﻮری ﻣﻌﻤـﻮﻻ در ﺷﺮاﯾطی که گچ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻼح کننده ﺑﻪ کار می رود ﻣﺸکل ﺧﺎصی اﯾﺠﺎد ﻧﻤـی کند و از ﻃﺮف دﯾگر اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﻮری ﻣﺤﻠﻮل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺎﻧﻪ وﺟﻮد ﻧﻤکﻫـﺎی ﻣﺤﻠـﻮل ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﺧﺎﻟصی در آن اﺳﺖ.

همه سولفات های کلسیم یکسان نیستند . سولفات کلسیم دی هیدرات (Ca2SO4 +2H2O) ( گچ کشاورزی) و انیدریت calcium sulfate anhydrite) (Ca2SO4)-گچ ساختمانی) وجود دارد. افزودن ۲ مولکول آب به طور طبیعی در دی هیدرات سولفات کلسیم باعث می شود که این نوع سولفات کلسیم در آب محلول تر شود و بنابراین هنگام استفاده بسیار سریعتر عمل می کند. دی هیدرات همچنین به انتقال مواد مغذی به گیاه کمک می کند و مواد مغذی با ارزش کلسیم و گوگرد را فراهم می کند. شما می توانید از انیدریت در کشاورزی استفاده کنید، اما مزایای آن به طور قابل توجهی کندتر خواهد بود. انیدریت برای کاربردهای دیواری و سیمانی مناسب تر است.

شکل انیدریت تقریباً ۱۴ درصد کمتر از گچ واقعی (دی هیدرات) در آب سرد و ۲۷ درصد کمتر در آب گرم حل می شود.

تمام سنگ گچ با مواد معدنی بر اساس منطقه جغرافیایی که در آن رسوبات قرار دارد تشکیل می شود. ذخایری وجود دارد که به طور طبیعی با مواد معدنی مضر برای کشاورزی مانند نمک، جیوه، سیاه زخم و کادمیوم تشکیل شده است. با کیفیت ترین گچ با مواد معدنی دیگری که برای کشاورزی نیز مفید هستند از دولومیت، آهک یا کربنات کلسیم تشکیل می شود.

توصیه می شود که کلسیم سولفات دی هیدرات برای کشاورزی دارای حداقل سطح خلوص ۸۰ درصد دی هیدرات کلسیم سولفات واقعی موجود در مواد معدنی باشد. اگر خاک و آب شما در صورت آبیاری دارای غلظت بالایی از نمک، آلومینیوم، منیزیم یا فلزات سنگین است، توصیه می شود که از ۹۰ درصد یا بیشتر برای اصلاح خاک استفاده کنید. با این حال، هر چه سطح خلوص بالاتر باشد، برای مصارف کشاورزی مناسب تر است. به خاطر داشته باشید که دی هیدرات با دو مولکول آب خود هرگز ۱۰۰ درصد نخواهد بود.

حداقل سطح خلوص ۸۰٪ یا حداقل ۹۰٪ برای استفاده ارگانیک توسط OMRI برای مواد غذایی ارگانیک و کشاورزی تایید شده است.

علاوه بر گچ طبیعی یا معدنی، گچ مصنوعی نیز در بازار موجود است که از محصولات جانبی نیروگاه های زغال سنگ تولید می شود. این محصول را نمی توان به عنوان ارگانیک برچسب گذاری کرد و ممکن است مواد کمیاب دیگری در آن جاسازی شده باشد که می تواند برای خاک و گیاهان مضر باشد. گچ با کیفیت بالاتر همیشه طبیعی است. همیشه قبل از خرید کلسیم سولفات دی هیدرات از تامین کننده خود بخواهید برگه مشخصات را ببیند تا مطمئن شوید محصول با کیفیتی دریافت می کنید.

تمام کلسیم های معدنی محلول نیستند. برای مثال کربنات کلسیم (سنگ آهک) محلول نیست. در نتیجه، این کلسیم نامحلول در دسترس ریشه گیاه نیست و نمی تواند توسط گیاه جذب شود. بنابراین نمی تواند ماده مغذی حیاتی کلسیم را در اختیار گیاه قرار دهد.

هم گچ (کلسیم سولفات دی هیدرات) و هم انیدریت (سولفات کلسیم) حلالیت یکسانی معادل ۰.۲۰۵ گرم در ۱۰۰ گرم آب دارند. این همچنین توسط بسیاری از آزمایشات مزرعه ای توسط دانشمندان خاک، زراعی و کشاورزان غربی تأیید شده است. (حلالیت ۰.۲۰۵ گرم در ۱۰۰ گرم آب برابر است با: ۰.۲۰۵ گرم / ۱۰۰ گرم آب = ۰.۰۱۷۱ پوند در هر گالن = ۵۵۷۵ پوند در هر فوت هکتار آب). بنابراین، حداکثر حلالیت گچ یا انیدریت در یک فوت جریب آب (۳۲۵۸۵۱ گالن) ۵۵۷۵ پوند است.

در منابعی میزان حلالیت کلسیم سولفات دهیدرات را ۱۷۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب ۲۰ درجه سانتیگراد تعیین نموده اند.

سنگ آهک (کربنات کلسیم) ۱۵۰ برابر کمتر از گچ محلول است و به طور موثر نامحلول است. این بدان معنی است که هیچ مزیت مستقیمی برای گیاه ندارد، اگرچه سنگ آهک در خاک های اسیدی بسیار ضروری است و اگر PH خاک بالاتر از ۶.۴ باشد هرگز نباید از آن استفاده کرد.

مشخصات گچ خام مخصوص کشاورزی


گچ خام (gypsum) یا همان سولفات کلسیم معدنی

زمانی که نمک در خاک زیاد باشد پتاسیم در برگ و ریشه به شدت کاهش می یابد. بیشتر گیاهان سطح بالای نمک را تا اوایل بهار تحمل می کنند و معمولا خسارت تا گرم شدن هوا در تابستان اتفاق نمی افتد. چونکه در هوای سرد، رطوبت در خاک موجود است و نسبت کاهش رطوبت در برگ و تبخیر و تعرق برگی پائین است. اضافه کردن گچ کشاورزی به خاک می تواند سطوح بالای نمک را کاهش دهد.

برای اصلاح خاکی که سدیم بالایی دارد و سدیم عامل شوری است، ابتدا بایست سدیم از روی ذرات خاک شسته شود و یک کاتیون دیگر که موجب نزدیک شدن ذرات خاک به هم می شود همانند کلسیم، جایگزین آن شود.بعد از این عمل می توان آبشویی انجام داد. اگر زودتر و قبل از اصلاح آبشویی کنیم، عناصر خوبی همانند کلسیم و منیزیم که موجب نزدیک شدن ذرات خاک به هم می شوند و منفذ را بیشتر می کنند و از تخریب جلوگیری می کنند را از بین می بریم و ساختمان خاک را بیشتر تخریب می کنیم.

گچ بویژه گچ کشاورزی از ارزانترین منابع تامین کننده مستقیم کلسیم می باشد. بایستی همواره در نظر داشت که میزان شوری یا میزان سدیم خاک در چه میزان است و چه میزان گچ باید به خاک اضافه شود تا مشکل سدیم خاک حل شود. برای این موضوع می باست نیاز گچی خاک مشخص شود.

قبل از ﻣﺼﺮف ﻫﺮگوﻧﻪ ﻣﺎده اﺻﻼح کننده ﺑﻪ ﺧﺎک ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ چند ﺳـﻮال پاﺳـﺦ دﻗﯿﻖ داد ﺗﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ دﺳﺘﯿﺎبی ﺑﻪ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪ، کمترین ﻫﺰﯾﻨـﻪ و اﺛـﺮات ﺟـﺎﻧبی اﺣﺘﻤﺎلی را ﺗﺤﻤﻞ کرد.
۱- ﻧﻮع ﻣﺎده اﺻﻼح کننده
۲- ﻣﯿﺰان ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز
۳- زﻣﺎنﻣﺼﺮف
۴- روش ﻣﺼﺮف

ﻣﺤﺎﺳﺒﻪﻣﻘﺪارگچ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز
ﻫﺪف اﺻلی ﻣﺼﺮف گچ، ورود ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ کلسیم ﺑﻪ ﺧﺎک وﺟﺎیگزینی آن ﺑﺎ ﺳﺪﯾﻢ اﺿﺎفی ﻣﻮﺟﻮد روی ﺳﻄﻮح ﺗﺒﺎدلی ذرات ﺧﺎک اﺳﺖ. ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ که واکنش ﺗﺒﺎدلی ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻌﻤﻮل ﺷﯿمی ﺑﺎ اکیواﻻنﻫﺎی ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻮرت میگیرد، ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻣﯿﺰان ﺳﺪﯾﻢ اﺿﺎفی ﺧﺎک میﺗﻮان گچ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز راﺑﺮ اﺳﺎس راﺑﻄﻪ محاﺳﺒﻪ کـﺮد.
در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ رابطه ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺎز گچی ﺑـﺎ ﻋﻨﺎﯾـﺖ ﺑـﻪ پاراﻣﺘﺮﻫـﺎی در دﺳﺘﺮس ذکر میگردد.

GR : نیاز گچی ( کیلوگرم در هکتار)

ESPi : درصد سدیم تبادلی اولیه خاک

ESPf : درصد سدیم تبادلی مورد انتظار بعد از اصلاح

CEC : ظرفیت تبادل کاتیونی خاک (میلی اکی والان در صد گرم خاک ( meq/100gr soil

a : سطح (هکتار)

d : عمق خاک مورد نظر برای اصلاح (متر)

pb : جرم مخصوص ظاهری خاک (گرم بر سانتیمتر مکعب)

b : درصد خلوص گچ مورد استفاده

روش تعیین هر کدام از شاخص های فوق، توضیح و تعریف مخصوص به خود را دارد که در این مقاله که تنها مربوط به معرفی گچ کشاورزی می باشد نمی گنجد. قصد ما از اشاره به رابطه نیاز گچی این است که میزان گچ مورد نیاز برای خاک های متفاوت با مشخصات متفاوت، فرق می کند و توصیه خاص و یکسانی وجود ندارد.

سولفات کلسیم هیدرات در صورت استفاده به عنوان کود، باید یک بار تا دو بار در سال در مقادیر کم و به منظور جایگزینی مواد معدنی از دست رفته مداوم از خاک، مصرف شود.

در صورت استفاده برای حذف و کنترل شوری می بایستی به میزان مناسب و مورد نیاز به خاک اضافه شود و بعد از مدتی شوری خاک آزمایش شود تا تاثیر آن مورد بررسی قرار بگیرد.

به طور کلی استفاده از گچ کشاورزی به خاک کشاورزی که مشکل شوری دارند یک بار در سال و قبل از شروع بهار توصیه می شود.

سولفات کلسیم برای حل شدن و حرکت دادن آن به بارندگی (آب) متکی است تا به پروفیل خاک که در آن اثر خود را دارد منتقل شود. بنابراین اگر می خواهد به صورت خشک استفاده شود بهتر این است در اوایل بهار یا پس از برداشت محصول زمانی که بارندگی می تواند کار خود را انجام دهد استفاده شود.

به صورت معمول و به مقدار میانگین، میزان مصرف سولفات کلسیم هیدراته ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم در هر متر مربع توصیه می شود. ایده آل است که در بالای ۵ سانتی متر خاک مخلوط شود، اما می توان سطح خاک را نیز پوشاند. البته می بایست توجه داشت و باید دوباره متذکر شد که میزان مناسب مصرف گچ کشاورزی به عوامل مختلفی که در رابطه بالا آورده شده است (نوع بافت خاک، ساختمان خاک، عمق خاک، خلوص گچ، میزان شوری و عوامل دیگر) بستگی دارد.

در منابعی نیز آورده شده است، ۱تا ۲ قاشق غذاخوری گچ کشاورزی در ۳ لیتر آب برای محلول پاشی گیاهان و یا به صورت آبیاری فواید مشابه و بالایی دارد. این توضیح به صورت عملی امتحان نشده است و حتما توصیه می شود که این موضوع به ویژه محلول پاشی گچ، در میزان محدود آزمایش شود چون ممکن است گیاهان مختلف به میزان های متفاوت گچ، واکنش های مختلفی از جمله برگ سوزی، زردی و یا خشکی برگ ها و سر شاخه ها را نشان دهند.

پاسخ دهید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی هستند.