بیماری استابورن (بیماری ریزبرگی -بیماری لجوج) مرکبات

Citrus stubborn disease (CSD)

در سال ۱۹۱۵ برای نخستین بار علائم این بیماری در کالیفرنیا به ثبت رسید. ابتدا نوعی ویروس یا شبه ویروس به عنوان عامل بیماری معرفی شد ولی محققان با بررسی های بیشتر پی بردند که نوعی فیتوپلاسما عامل این بیماری می ­باشد. در کشور ایران در سال ۱۳۶۱ این بیماری در باغات مرکبات بم در استان کرمان شناسایی شد و با گذشت زمان در استان های دیگر نیز مشاهده شد. عامل بیماری علاوه بر مرکبات در گیاهانی مانند کنجد، هویج، سیاهدانه، خاکشیر، خردل وحشی، پیچک صحرایی و …، باعث بیماری می ­شود.

این بیماری در مناطق گرم و خشک کشورهای مدیترانه، جنوب غربی ایالات متحده، برزیل، استرالیا و آفریقای جنوبی یک مشکل است. این به عنوان یک تهدید بزرگ برای تولید ارقام پرتقال شیرین و گریپ فروت در برخی از کشورهای مدیترانه و در کالیفرنیا در نظر گرفته می شود.

بیماری استابورن عموما مربوط به مناطق گرم و خشک است. این بیماری در مرکبات جنوب ایران فراگیر تر است و خسارت بیشتری ایجاد می کند ولی در مرکبات شمال کشور (مازندران و گیلان) نیز این بیماری دیده شده است و وجود دارد.

بد شکل شدن میوه ها و تخم های داخل میوه ها

عامل بیماری ریزبرگی یا استابورن نوعی فیتوپلاسما به نام Spiroplasma citri می­ باشد. این فیتوپلاسما مارپیچی بوده و در محیط های جامد به صورت مارپیچ حرکت می ­کند و در آوند آبکش قرار می گیرد. CSD باعث آسیب قابل توجهی به درخت می شود و در نتیجه تولید و کیفیت میوه را از دست می دهد. عامل بیماری از طریق پیوندکهای آلوده یا حشرات ناقل مانند انواعی از زنجره از درختی به درخت دیگر منتقل می­ شود. در مسیر انتقال اول فیتوپلاسما می ­تواند از طریق آوندهای آبکش به تمام نقاط گیاه دسترسی پیدا کند. میزان آلودگی طبیعی درختان مرکبات بسته به جمعیت ناقل و منبع بیمارگر تغییر می ­کند.

زنجره چغندر در تمام مزارع دیده می ­شود. اندازه کوچکی داشته و سبزرنگ می­ باشد. این حشره در بهار تخم های خود را در زیر پوست و داخل بافت های برگ قرار داده و بعد از ۲۱ روز، تخم ها تبدیل به پوره می­ شوند. پوره با تغذیه از شیره گیاه موجب ایجاد لکه های زرد و قهوه ای رنگ بر روی برگ ها می ­شود.

قاشقی شدن و رنگ پریدگی برگ ها

مسیر انتقال دوم این بیماری، از طریق پیوندهای آلوده می­ باشد. در واقع عامل بیماری از طریق آوندهای آبکش موجود در پیوندک وارد گیاه پایه شده و در دراز مدت علائم خود را نشان می ­دهد. پرتقال، گریپ فروت، نارنگی و دورگه های نارنگی، ماندرین و هیبریدهای ماندرین نسبت به این بیماری بسیار حساس می ­باشند. لیمو ترش، لیمو شیرین، پونسیروس یا هیبریدهای پونسیروس مقاومت خوبی نسبت به این بیماری از خود نشان می­ دهند.

مشخصات میکوپلاسما:

فیتوپلاسما از ویروس بزرگ تر بوده و از باکتری کوچکتر می ­باشد.

دیواره سلولی نداشته و توسط غشاء پلاسمایی محصور شده است.

مانند باکتری ها دارای DNA، RNA و ریبوزوم می ­باشد.

انواع میکوپلاسما به پنی­سیلین مقاوم بوده و نسبت به تتراسیکلین حساس می ­باشد.

عامل بیماری زا (باکتری) در لوله های غربال آوند آبکش گیاهان آلوده، قرار می گیرد و توسط حشرات مکنده این باکتری از گیاهی به گیاه دیگر منتقل می شود.

باکتری عامل این بیماری با پیوندهای جانبی از طریق پیوند قابل انتقال است اما سرعت انتقال جوانه به دلیل پایین بودن میزان پاتوژن بسیار کم است. انتقال این بیماری از طریق بذر اتفاق نمی افتد.

باکتری استابورن در آوند آبکشی تکثیر می شود و به آرامی در درخت حرکت می کند. بیماری استابورن مرکبات یک دوره نهفته طولانی از ماهها تا سالها پس از تلقیح دارد. تعیین و یا ردیابی این بیماری در فصول مختلف، متفاوت است و بالاترین میزان عامل بیماری در ماه های گرم تابستان، همراه با برجسته ترین علائم وجود دارد.

حساسیت به ریزش میوه

به علت کندی بروز نشانه ها و عمر زیاد درختان بیمار، این بیماری به صورتی مرموز یا بی سرو صدا گسترش می یابد و ردیابی آن دشوار است. تولید محصول در درختان آلوده به شدت کاهش می یابد و درختان تعداد اندکی میوه تولید می کنند که اندازه میوه ها کوچک تر از آنی است که به بازار عرضه شود. بیماری استابورن در مرکبات ندرتا باعث مرگ گیاه می شود. علائم بیماری استابورن بر روی برگ، میوه و ساقه های ارقام تجاری، بدون توجه به پایه آنها بوجود می آید. با این وصف علائم متغیر بوده و غالبا تعدادی از آنها را میتوان همزمان در یک درخت یا قسمتهایی از یک درخت مشاهده نمود. بطور کلی درختان آلوده رشد کپه ای داشته و فاصله میانگره ها در شاخه ها و سرشاخه ها کوتاه هستند. سرشاخه ها متراکم و بطور غیر عادی به سمت بالا گرایش می یابند. شاید برگها فنجانی شده و بطور غیر عادی ضخیم شوند. در برگهای جوان، الگوهای رنگ پریده شبیه به علائم کمبود مواد غذایی ظاهر می شود.

تمام ارقام تجاری مرکبات مستعد ابتلا به بیماری استابورن هستند.

پرتقال، گریپ فروت و نارنگی حساس ترین گونه ها هستند و درختان جوان نسبت به درختان بالغ حساسیت بالاتری دارند.

عامل بیماری زا عمدتاً در آبکش میزبان ساکن است و توسط انواع مختلف زنجره ها Leafhopper منتقل می شود. علف های هرز، گل های زینتی و برخی سبزیجات علفی به عنوان میزبان حشرات ناقل عمل می کنند و بنابراین به صورت غیر مستقیم منبع مهمی از آلودگی هستند. بیماری استابورن مرکبات از طریق پیوند نیز قابل انتقال است.

درختان آلوده به بیماری استابورن نمی میرند، اما به شدت کوتاه می شوند. آن ها برگ های کوچک و میوه های کوچک و کج با کیفیت غیرقابل قبول تولید می کنند.

برخی از میوه ها رشد یک طرفه داشته و کج می شوند.

اقدامات کنترل و پیشگیری عمدتاً در نهالستان ها و درختان جوان در باغ اعمال می شود.

بازرسی و حذف مکرر درختان غیر مولد پیشنهاد می شود.

استفاده از پیوندک آلوده باید اجتناب شود.

از بین بردن علف های هرز و بهداشت خوب باغ ضروری است.

کوتاه ماندن درخت

کوتاه ماندن درخت، قاشقی شدن (فنجانی شدن) برگ ها، گلدهی خارج از فصل (گلدهی خارج از فصل ممکن است به علت بیماری های ویروسی نیز اتفاق بیافتد)، گلدهی ناهماهنگ (بعضی از شاخه ها زودتر و بعضی از شاخه ها با تاخیر)، حساس بودن میوه ها به ریزش، رنگ پریدگی برگ ها و سرخشکیدگی سرشاخه ها از نشانه شاخص این بیماری می باشد.

سرخشکیدگی شاخه ها

برای این بیماری بهترین روش استفاده از روش های پیشگیری می ­باشد. در مناطقی که بیماری گسترش زیادی نداشته و عوامل ناقل بومی نیستند، می­ توان با استفاده از پیوندک های سالم و عاری از بیماری، از انتشار این بیماری جلوگیری بعمل آورد.

ناهماهنگی در گلدهی

رنگ پریدگی بین رگبرگ ها

در مناطقی که بیماری وجود داشته و ناقلان بیماری، بومی و به جز مرکبات، گیاهان دیگر نیز میزبان این بیماری هستند، مبارزه با بیماری مشکل می ­شود. در این مناطق تهیه پیوندک و قلمه معتبر از مناطق سالم، قرار دادن نهال های جوان در محیط های عاری از عوامل ناقل و مبارزه با عوامل ناقل (زنجره)، راه مناسبی برای مبارزه با این بیماری می ­باشد. در واقع در این مناطق هم پیشگیری از ورود نهال و مبارزه پیشگیرانه با حشرات ناقل مد نظر است.

گلدهی خارج از فصل

در شرایطی که نشانه های بیماری ظاهر شده است دیگر کار خاصی برای نهال یا درخت نمی توان انجام داد.

اگر نشانه های بیماری روی عموم درختان مرکبات باغ باشد نشان دهنده آن است نهال ها از جایی آمده اند که آلوده بوده اند که در این شرایط تنها راه حل آن، ریشه کنی نهال ها می باشد.

reza malek

همه پست های نویسنده