هرس مرکبات
مازندران ۱۱۰هزار هکتار باغ مرکبات دارد وسالانه ۲میلیون و ۵۰۰هزار تن انواع مرکبات تولید می کند.
برخلاف درختان هلو، سیب و شلیل درختان مرکبات نیاز به هرس شدید و هرس حساب شده (Thought- out pruninng) به منظور تولید بیشتر ندارند.
درختان مرکبات هرس باردهی ندارند.
عده ای عقیده دارند که درختان مرکبات اصلا به هرس احتیاج ندارند که البته نه به طور کامل ولی تا حدودی صحیح می باشد.
این صحیح است که اگر درخت مرکبات را اصلا هرس نکنیم، درخت همچنان تولید میوه خود را ادامه خواهد داد. اما مشکل آنجا است که اگر درخت هرس نشود درخت بیش از حد بزرگ می شود.
برداشت میوه و مبارزه با آفات و بیماری های گیاهی در درختانی که رشد بالاتری دارند مشکل تر است.
هرس موجب می شود چیدن میوه ها راحت تر و با سرعت بیشتری انجام می شود.
هرس موجب می شود چرخش هوا در داخل درخت بهتر صورت گیرد و احتمال و یا شدت حضور آفات و بیماری کاهش یابد.
هرس موجب افزایش اندازه میوه و عملکرد می شود.
در درختان پر رشد و هرس نشده ریزش میوه بعلت خستگی، در دسترس نبودن مواد غذایی و مدیریت ضعیف به مراتب بیشتر است و عموما بخشی از درخت به صورت تیمار نشده باقی می ماند و کانوپی درخت ضعیف می شود.
بنابراین معمولا هرس سالیانه برای حفظ شکل برای درختان مرکبات توصیه می شود که موجب سلامت درخت و ایجاد تولید پایدار خواهد شد.
در هرس مرکبات هدف حذف نهایت ۲۰ درصد کانوپی (شاخه و برگ های درخت) و باقی گذاشتن ۸۰ درصد بخش های بارده درخت می باشد.
در هرس همواره بایستی به شرایط درخت و حجم کانوپی هر درخت دقت نمود که چه درخت هایی و چه مناطقی از درخت به هرس بیشتری احتیاج دارد.
ابزار های مورد استفاده برای هرس شامل قیچی باغبانی، قیچی سرشاخه زن، اره و در مواردی اره موتوری می باشد.
احیای درختان پیر (هرس شدید)
Severe pruninig technique (Skeletonising, Reviving on old tree)
اگر درخت مرکبات سن بالایی دارد (از لحاظ بیماری و آفت سالم ولی ضعیف است) و محصول کمی تولید می کند می توان توسط هرس شدید، درخت را دوباره شکل داد و محصول بالا از آن به دست آورد.
بدین صورت که تمام سرشاخه ها و شاخه های درهم و برهم، بار نیاور، خشک و زائد حذف می شوند و تنها یک تنه به طول ۲-۵/۱ متر و یک اسکلت سالم گاها با چند شاخه فرعی با اندازه های مساوی باقی گذاشت.
بایستی مدنظر داشت برای درختانی که تا این حد هرس (هرس شدید) شده باشد حتما تنه باقی مانده درخت با محلول بردو رنگ آمیزی شود. چونکه پوست تنه درختان مرکبات به نور مداوم و مستقیم خورشید بسیار حساس است و طی روزهای گرم تابستان دچار آفتاب شوختگی می شود.
تشکیل کانوپی مناسب و توسعه کامل آن و اینکه محصول دهی درخت از نو کامل و خوب شود، یک تا دو سال طول خواهد کشید.
در هنگام هرس درخت مرکبات شاخه های زیر می بایست حذف شوند.
- شاخه های خشک شده ( منبع و عامل انتشار بیماری)
- سیخک ها، نرک ها یا جوانه های آبی(Water sprouts)
- جوانه های آبی یا سیخک ها جوانه هایی بلند، عموما بدون شاخه های فرعی و پررشد هستند که معمولا ناگهانی در کانوپی ظاهر می شوند.
این شاخه ها خیلی سریع رشد می کنند و از مقدار زیادی مواد غذایی و آب استفاده می کنند (پر خور Gourmands) و به صورت یک اندام رویشی برای چند سال باقی می مانند. این شاخه ها میوه تولید نمی کنند و اگر تولید کنند به میزان بسیارکم، کیفیت پایین، بزرگ، بدشکل (Uglies fruit) و بخشی از میوه ها ی تولید شده خشک می باشد.
سیخک ها سهم بسیار اندکی در تولید درخت دارند لذا توصیه میشود که به محض مشاهده قطع شوند.
- شاخه های آویزان و نزدیک به سطح خاک که بطور ویژه در ارقام نارنگی ها مطرح است (شاخه های دامنی (Skrit branchs .
شاخه های دامنی موجب هجوم علف های هرز، اشکال و مزاحمت در کوددهی و آبیاری، خسارت وآسیب بیشتر حلزون در زمان رسیدگی میوه ها و موجب پوسیدگی میوه ها در مرحله رسیدگی (بیماری پوسیدگی قهوه ای) می شود.
ارتفاع این شاخه ها بایستی بالاتر از ۷۵ سانتیمتر از سطح زمین باشد.
- شاخه هایی که بیش از حد بالا رفته اند (به خوبی سمپاشی نمی شوند)
- شاخه های انبوه کانوپی (شاخه و برگ هایایی که روی هم قرار گرفته اند)
یک معیار خوب برای میزان کم نمودن حجم کانوپی درخت این است که تا حدی هرس انجام شود که در اواسط روزهای آفتابی، بتوان لکه های نور خورشید را در زیر درخت و روی زمین مشاهده نمود. یا اینکه به اندازه ای از حجم شاخه و برگ ها کم شود که اگر شخصی در پشت درخت ایستاده باشد ازلای بلای شاخه و برگ ها ی موجود بتوان حضور اورا متوجه شد و بخشی یا تکه های از بدن او را دید.
- تک شاخه هایی که به سمت خارج درخت یا کاتوپی رشد کرده اند (موجب سایه روی بخش هایی پایینی می شوند)
- شاخه و برگ های به شدت بیمار وبه شدت آفت زده (مینوز و یا دوده)
- شاخه های فرعی که به خلاف جهت رشدی ساقه اصلی خود رشد کرده اند
- حذف شاخه های بخش داخلی یا مرکز درخت قبل از اینکه خیلی بزرگ شوند (این امر موجب تهویه و نور بیشتر در مرکز درخت و در نتیجه میوه دهی بهتر و بیشتر شاخه های چوبی قطور، در مرکز درخت می شود.
- شاخه های سالم و باردهی که موجب بزرگ شدن حجم کانوپی درخت شده اند.
- انشعاباتی که از یک نقطه نشات گرفته اند.
- شاخه هایی که رو به پایین رشد کرده اند.
- شاخه هایی که به طور موازی با شاخه دیگر رشد کرده اند (در آینده مانع نفوذ نور مناسب می شوند).