تناوب رشد ریشه (بخش زمینی) و رشد شاخه ها و برگ ها (بخش هوایی) در درختان مرکبات

Periodicity of root growth and shoot growth in citrus trees

رشد ریشه درختان مرکبات تحت تاثیر عوامل مختلف بویژه دما و رطوبت می باشد.

در طول فصل های بهار، تابستان و پاییز تناوب رشد ساقه (Shoot growth) و رشد ریشه (Root growth) مشاهده شده است.

درختان مرکبات تمایل به تناوب در رشد ریشه و رشد شاخه و برگ دارند که این امر بعلت رقابت بین مواد غذایی حاصل از فتوسنتز است.

رشد ریشه از اوایل اسفند تا اواخر پاییز به طور متناوب ادامه خواهد داشت.

ماه های دی و بهمن رشد ریشه کاملا متوقف خواهد شد.

فعالیت و رشد ریشه با شروع هر مرحله از  رشد جست ها (شاخه و برگ های جدید) کاهش می یابد و بلافاصله بعد از اتمام و متوقف شدن رشد جست ها، دوباره  شروع و افزایش می یابد.

رشد درختان در اوایل بهار، با رشد جست ها شروع می شود و در اواخر پاییز با رشد ریشه، خاتمه می یابد.

در زمستان هم رشد ریشه و هم رشد ساقه متوقف می شود.

این تناوب رشد بعنوان یک نتیجه از رقابت بین ریشه و ساقه برای کربوهیدرات فتوسنتزی رخ می دهد.

در تصویر زیر که بنده بعنوان دست نویس و برمبنای مقاله های علمی به این مقاله اضافه نموده ام مشاهده می نمایید که فصل رشدی درختان مرکبات در اواخر زمستان و اوایل بهار، با شروع رشد شاخه و برگ ها شروع می شود و در اواخر پاییز با رشد ریشه خاتمه می یابد. در این بازه رشد هوایی و زمینی درختان را به صورت متناوب خواهیم داشت که در زمان هایی، کمی با هم همپوشانی نیز دارند.

کمترین دمای خاک برای رشد ریشه ها ۱۲ درجه سانتیگراد است و بالاترین دمای خاک برای رشد ریشه ها ۳۲ درجه سانتیگراد می باشد.

میزان و سرعت رشد ریشه با افزایش میانگین ماهیانه دمای خاک در طی بهار و تابستان، افزایش می یابد و با کاهش دمای خاک در انتهای فصل رشد (پاییز)  کاهش می یابد.

بخش عمده ای از ریشه های جدید که در طی سال یا فصل های مذکور بوجود آمده اند، در خدمت و به منظور گسترش سیستم ریشه می باشد و جایگزین ریشه های می شوند  که مرده اند و یا عملکرد زیادی ندارند.

از بین رفتن ریشه های مویین در هر زمان از سال ممکن است اتفاق بیفتد ، اما  بیشتر در ماههای فصل زمستان اتفاق خواهد افتاد که آن هم به علت کمبود کربوهیدارت موجود است.

از بین رفتن ریشه های مویین بعلت هرس ریشه یا پا بیل نمودن زمین، آسیب یخبندان، شرایط نامطلوب خاک و بیماری ها ممکن است بوجود بیاید.

از بین رفتن ریشه های مویین ممکن است در خاک های اشباع که زهکشی ضعیفی دارند نیز ایجاد شود.

آسیب های قارچی و یا نماتدی به ریشه مرکبات معمولا در اوایل بهار (فروردین و اردیبهشت) و اوایل پاییز (مهر و آبان ) که دمای خاک بدین منظور مناسب و مطلوب است بیشتر رخ می دهد.

جمعیت قارچ فیتوفتورا  در تابستان همزمان با دوره فعالیت رشد ریشه های جدید، رطوبت دمای بالا خاک نیز خواهیم داشت. نماتد ها در این شرایط کمتر فعالیت دارند.

آخرین مرحله رشد درختان مرکبات در پاییز بدین صورت  می باشد که در مهر رشد جست ها (جوانه ها) را خواهیم داشت و در آبان و آذر  با رشد ریشه ها و توقف رشد آن ها ، گیاه وارد مرحله خواب  می شود و رشد ریشه ها کاملا متوقف می شود.

در اواخرزمستان و اوایل بهار، رشد درختان با رشد جست ها آغاز می شود.

در طی رشد جست ها (شوت ها)، بعلت اکسین تولید شده در بخش  هوایی  ( رشد شوت ها)، رشد ریشه کنترل می شود. از طرفی با توسعه و گسترش شوت ها مخازن  و نیاز به مواد غذایی برای شوت ها بیشتر می شود. لذا گیاه بعد از تولید و تشکیل جست ها،  برای تامین انرژی مورد نیاز بخش هوایی، مواد غذایی خود را برای تولید و گسترش بیشتر ریشه به بخش پایینی منتقل می کند و بدین ترتیب در ادامه رشد جست ها،  رشد ریشه ها را خواهیم داشت.

ریشه درختان معمولا در سه هنگام، رشد عمومی و بیشتری دارند که بسته به شرایط هوایی ممکن است تغییر داشته باشد.

1. چند هفته بعد از گلدهی و میوه بستن (اواخر بهار و اوایل تیر که همراه با افزایش دمای خاک است).
2. اواخر تابستان و اوایل پاییز
3. اواخر پاییز (تقریبا شش هفته بعد از مرحه دوم)

این رشد ها معمولا در شرایط مناسب از حضور آب، جذب مواد غذایی و انتقال و متابولیسم گیاه اتفاق می افتد.

بعد از رشد شاخه و برگ ها در بهار، رشد ریشه و رشد شاخه و برگ ها را همزمان نیز خواهیم داشت اما این میزان و برای ریشه ها  به مراتب بیشتر است.

reza malek

همه پست های نویسنده