- سبدخرید خالی است.
- ادامه خرید
Citrus Tristeza
Quick decline
تریستزا از کلمه Triste به معنی اندوهگین و غمناک امده است لذا به این بیماری، بیماری غم مرکبات نیز می گویند. تریستزا بیماری ویروسی است که توسط ویروس Citrus Tristeza Virus (CTV) درختان مرکبات را آلوده می کند و از لحاظ اقتصادی خسارت بالایی ایجاد می نماید. این بیماری باعث کاهش عملکرد جدی در محصول درخت می شود.یکی از مهمترین و مخرب‌ترین بیماری مرکبات در سراسر دنیا، بیماری ویروسی تریستزا (Citrus Tristeza Virus) است. بیماری تریستزا(CTV) در آرژانتین، برزیل، پرو، اسپانیا، ونزوئلا و آمریکا موجب نابودی میلیون‌ها درخت مرکبات پیوند زده بر روی پایه نارنج شده است.
در سال ۱۳۵۰ در زمان پهلوی دوم با واردات ۴۰ هزار اصله نهال نارنگی انشو از ژاپن بیماری تریستزا به کشور وارد شد (در منطقه مهدشت ساری). این نارنگی ها روی پایه پونسیروس پیوند داده شده بودند و هیچ علائمی را نشان نمی دادند. بدین صورت این بیماری توسط نهال های به ظاهر عاری از بیماری وارد کشور شد. در مازندران میزان بالای آلودگی به ویروس تریستزا بویژه در بخش مرکزی و شهرستان ساری وجود دارد. در مناطق حاشیه دریا میزان آلودگی بالاتر است. این ویروس بلندترین ویروس گیاهی است و در آوند آبکش به سر می برد. انتقال این بیماری با پیوند به سهولت و از طریق مکانیکی به سختی انجام می شود. یکی از راه های انتقال عمده آن از طریق شته استوایی مرکبات می باشد که بعلت نبود این آفت در کشور یا بسیار محدود بودن تعداد آن ها، این بیماری در ایران گسترش زیادی پیدا نکرده است.
ناقل بیماری تریستزا شته ها می باشند.
عامل اصلی و اولیه شته های ناقل تریستزا، شته پنبه و شته خربزه ( جالیز) می باشند. شته قهوه ای یا سیاه مرکبات نیز از مهمترین ناقلین ویروس تریستزا معرفی شده اند. شته ها می توانند ویروس را بعد از تغذیه به مدت ۵ تا ۶۰ دقیقه برای انتقال به گیاه بعدی حفظ کنند . اما توانایی انتقال ویروس را بعد از ۲۴ ساعت، بطور کامل از دست می دهند.
این ویروس از طریق پیوند نیز منتقل می شود ولی از طریق بذر انتقال صورت نمی گیرد. با پیوند پیوندک آلوده به روی پایه نارنج، و یا آلوده شدن درخت سالم توسط شته های ناقل این ویروس، ویروس تریستزا سریعا روی سلول های لایه کامبیوم در زیر محل پیوند تاثیر می گذارد و از توسعه و تبدیل طبیعی سریع کامبیوم به آوند های چوبی و آبکش جلوگیری می کند. در نتیجه شیره پرورده حاصل از فعالیت برگ به سمت ریشه و جذب آب و مواد غذایی از سمت ریشه به برگ مسدود می شود. عموما زوال درختان بر خلاف دیگر بیماری ها طی چندین سال اتفاق نمی افتد و ممکن است بعد از یک تنش گرمایی یا آبی ظاهر شود و میوه ها ریز روی درخت باقی بمانند و برگ ها قهوه ای مایل به زرد و بدشکل شوند.
در زمانی که زوال به آهستگی اتفاق می افتد ، تورم و برآمدگی هایی در بالای محل پیوند خواهیم داشت که با برش یک پنجره کوچک در پوست درخت، مشاهده می شود.
علائم بیماری شامل:
حفره یا شیار های شاخه Stem pitting (SP)
و زردی نهال Seedling yellow (SY) میباشد که جدا از پایه رخ می دهد.
در درختان گریپ فروت آلوده به بیماری تریستزا، شیار شیار شدن شاخه ها را می توان مشاهده نمود. با برداشتن پوست درخت، شیار هایی از کوتاه و کم عمق تا طویل و عمیق مشاهده می شود. خروج صمغ نیز گاهی اوقات همراه با شیار دیده می شود. ویروس تریستزا می تواند تمام گونه های مرکبات را آلوده کند. در درختان آلوده به این بیماری، کمیت و کیفیت میوه به شدت کاهش می یابد. علائم تریستزا در درختان مختلف متفاوت است و ممکن است تمام علائم گفته شده یا یکی از آن ها دیده شود. علایم روی ریشه ها زودتر از سایر قسمت ها دیده می شود. پژمرده شدن ریشه های فرعی و تخریب بافت آبکش ریشه و نکروزه شدن بافت آبکش موجب می شود که مواد غذایی به ریشه نرسد و این حالت به سایر ریشه های بزرگتر گسترش پیدا می کند و عوارض این آلودگی روی قسمت های هوایی دیده می شود.
این ویروس در اشکال مختلف به نوع و شدت علائم آشکار در گیاهان میزبان متفاوت است. بعضی از این سویه ها متوسط هستند و هیچ نشانه قابل توجه ای ایجاد نمی کنند ولی برخی دیگر موجب کاهش شدید رشد و زوال درختان و ایجاد حفره های عمیق در تنه می شوند.
ویروس تریستزا مختص آوند آبکشی است و بعنوان بزرگترین ویروس گیاهی شناخته می شود.
سه علامت یا مشخصه در درختان آلوده به ویروس تریستزا وجود دارد:
- زوال سریع
- شیار ها و حفره های طولی روی شاخه و زیر پوست
- زرد شدن تدریجی نهال با درخت
زوال سریع شاخص ترین و معروف ترین شاخص در ارتباط با نام تریستزا می باشد.
از نشانه های اولیه این بیماری برنزه شدن برگ ها، پیچیدگی حاشیه برگ ها به طرف بالا، گلدهی زیاد و خارج از فصل، محصول دهی بیشتر و زیادتر در داخل و مرکز درخت، زودرس شدن میوه ها نسبت به درختان سالم، رنگ گیری سریعتر میوه ها و زردی برگ ها و رگبرگ اصلی می باشد.
زوال درخت به دو صورت انجام می شود.
- زوال تدریجی
- زوال سریع
در زوال تدریجی سال ها درخت بدون مرگ قطعی زندگی می کند .و علائمی مانند زردی برگ ها، زردی کل برگ، ریزش پهنک برگ بدون ریزش دمبرگ و خشک شدن شاخه های فرعی از نوک به سمت پائین ایجاد می شود. درختان آلوده ممکن است چندین سال میوه بیشتر تولید کنند و زودتر شکوفه بدهند ولی میوه های آن ها کوچک و ریز می باشند زودتر تغییر رنگ می دهند و نارنجی و زرد می شوند. علائم زردی برگ ها نیز در بعضی از سال ها دیده می شود. تعداد بالای میوه و اندازه کوچک ان ها بعلت قطع کامبیوم در محل جوانه ها است که از انتقال نشاسته یا قند تولیدی به ریشه ها جلوگیری می کند. درنتیجه ریشه های تغذیه کننده درخت از حاشیه به سمت داخل جان خود را از دست می دهند و می میرند و مکش آب و انتقال به بخش های بالایی صورت نمی گیرد.
نشانه های تریستزا معمولا در ماه های گرم تابستان اتفاق می افتد، چونکه کاهش در سیستم ریشه ای نمی تواند افزایش نیاز اآبی درخت را جوابگو باشد.
زوال سریع در خاک های خشک و مواقع گرم سال اتفاق می افتد. برگ ها و میوه درختان سریعا پژمرده می شوند و طی دو تا سه روز تمام گیاه خشک می شود. زوال سریع ممکن است بعد از زوال تدریجی رخ دهد.
در بین ارقام تجاری مرکبات، نارنگی ها ( انشو) مقاومت بالایی نسبت به این بیماری دارند. نارنج و لیموهای ترش (لیموامانی) حساسیت بالایی به تریستزا دارند.
در میان پایه های مرکبات، سیتروملو و سیترنج نسبت به تریستزا مقاومند ولی پایه پونسیروس نسبت به پایه های دیگر مقاومت بالاتری دارد و پایه نارنج، پایه حساس به این بیماری می باشد. به طور کلی در پایه های مرکبات از لحاظ مقاومت به بیماری تریستزا، بیشترین مقاومت را به ترتیب ابتدا پونسیروس سپس سیتروملو بعد از آن سیترنج قرار دارد و در نهایت نارنج که کمترین مقاومت را به این بیماری دارد.
نارنگی و پرتقال به تنهایی به این ویروس حساس نیستند ولی اگر روی پایه نارنج پیوند زده شوند، حساسیت بالایی دارند.
نشانه های درخت آلوده به تریستزا مشابه اثار آسیب به ریشه، کندی رشد، کم پشتی و لخت شدن شاخ و برگ، سرخشکیدگی شاخه ها و در شرایط شدیدتر زوال درخت می باشد.
در زیر پوست درخت مرکبات (نارنج) فرورفتگی های ریز تحت عنوان علائم لانه زنبوری وجود دارد که می توان با برداشتن نواری از پوست درخت در محل پیوند درختان آلوده با چشم غیر مسلح نیز مشاهده نمود. این علامت بعنوان نشانه شاخص برای تشخیص این بیماری می باشد.
برای ردیابی ویروس های گیاهی از روش های بیولوژیکی، سرولوژیکی و ملوکولی استفاده می شود.
استفاده از مقاومت اکتسابی یا حفاظت تقاطعی (Cross protection) نیز یکی از روش های مقابله با این ویروس است. بدین صورت که با آلوده سازی درختان به استرس ضعیف این ویروس، مقاومت درخت به استرس قوی ویروس تریستزا افزایش می یابد.
آزمون سرولوژیکی ایمینوپرینت
ایمینوپرینت نوعی الیزای ساده شده است که به دلیل ویژگی های آن بعنوان روش مناسبی برای ردیابی سطح ویروس تریستزا در دنیا معرفی شده است. سهولت آزمون ایمینوپرینت حذف مرحله پر زحمت عصاره گیری از بافت خشبی مرکبات است که در الیزا وجود دارد. سرعت تشخیص و ردیابی بالای ویروس، کم هزینه بودن آن، تفکیک و امکان ارزیابی تعداد نمونه ها و مدیریت تریستزا در حجم وسیع از مزایای این روش است.
آزمون الیزا
آزمون الیزا یکی از قدرتمند ترین روش های آزمایشگاهی در جهان است. دارای حساسیت بسیار بالا می باشد و قادر است غلطت یک تا ده نانوگرم در هر میلی لیتر را محاسبه نماید.
آزمون الیزا بر اساس واکنش آنتی بادی با آنتی ژن عمل می کند. در آزمون های الیزا یک آنتی بادی اختصاصی با یک آنتی ژن مشخص واکنش می دهد سپس با استفاده از یک آنتی بادی متصل به یک آنزیم بعنوان سیستم نشانگر آزمون ادامه می یابد و در نهایت با افزودن سوبسترای آنزیم و تبدیل سوبسترا به محصول که یک ماده رنگی می باشد، آزمون الیزا به پایان می رسد.
طول موج رنگ بدست آمده نشانگر حضور یک آنتی بادی یا همان آنتی ژن و همچنین غلطت آن می باشد که توسط دستگاه اسپکتروفتومتر قرائت می شود و ثبت می گردد.
بطورکلی و ساده آزمون الیزا شامل چهار مرحله می باشد:
- پوشش دهی (شستشو)
- افزودن آنتی ژن (شستشو)
- افزودن آنتی بادی نشان دار (شستشو)
- سوبسترا
صفحه های تخیص مربوط به آزمون الیزا ۹۶ خانه است که ۱۲ ستون در۸ ردیف دارد.
راه های مقابله با بیماری تریستزا مرکبات به چگونگی شیوع و شدت آلودگی آن در محیط بستگی دارد. و می توان توسط اقدامات زیر از شروع این بیماری جلوگیری نمود و با شیوع این بیماری مقاله کرد:
استفاده از پایه های مقاوم به ویروس تریستزا، همانند پایه پونسیروس، سیتروملو و سیترنج استفاده نمود. یکی از دلایل مهمی که از پایه نارنج کمتر استفاده می شود حسایت بالای این پایه به این ویروس می باشد(عموما پایه سیترنج جایگزین پایه نارنج شده است).
رعایت نکات بهداشتی، قرنطینه ای و استفاده از پایه ها و پیوندک های عاری از ویروس تریستزا
از بین بردن درختان بیمار برای جلوگیری از پیشرفت بیماری، چون این بیماری درمان خاصی ندارد. می توان با هرس و استفاده از کودها توانایی درخت را برای رشد و تولید، کمی حفظ نمود و از سرعت زوال تدرجی درخت آلوده کمی کاست ولی احتمال گسترش این بیماری در هر لحظه در منطقه و بویژه برای درختان اطراف آن درخت آلوده وجود دارد.
مقابله باناقلین این ویروس (شته ها). برای جلوگیری از انتقال و انتشار این آفت، بایستی همواره با شته ها در باغ های مرکبات مبارزه نمود(حشره کش های شیمیایی و یا ارگانیک موجود در بازار).
استفاده از روش مقاومت اکتسابی یا پیش ایمن سازی که در مورد آن توضیح داده شده است.
