Citrus bacterial canker
مبدا بیماری شانکر باکتریایی احتمالا از آسیای جنوب شرقی است و از این منطقه گسترش یافته است.
عامل این بیماری نوعی باکتری با نام Xanthomonas citri subsp. citri است و تمام گونه های مرکبات نسبت به این بیماری حساس می باشند و تنها نارنگی مقاوم است.
عموما علائم این بیماری در فصل بهار و پاییز مشاهده می شود.
گریپ فروت در دروره طولانی از رشد شاخه و برگ ها و میوه به این بیماری حساس می باشد.
لیموترش رقم مکزیکن در ایران به این بیماری بسیار حساس است و درختان مبتلا زرد و خشک می شوند.
علائم در ابتدا به صورت نقاط سوزنی شکل نکروزه و برجسته در سطح برگ ها، میوه و شاخه های اصلی و فرعی ظاهر می شود. تدریجا این نقاط بزرگ می شوند و در ارقام حساس سطح توسعه آن از ۲ تا ۱۰ میلیمتر است.
حاشیه لکه معمولا آبسوخته می باشد و همانند بیماری لکه باکتریایی هاله زرد رنگی اطراف آن ها را فرا می گیرد.
آلودگی شدید موجب کاهش بازار پسندی، خشکیدگی سرشاخه ها و ریزش برگ ها و میوه های آلوده می شود.
عامل بیماری شانکر باکتریایی روی علف های هرز باغات از جمله مرغ، پیچک، اویارسلام، توق و سیر وحشی وجود دارد.
ریشه کنی درختان آلوده، استفاده از بادشکن، هرس شاخه های آلوده به شانکر، استفاده از حشره کش برای مبارزه با حشرات ناقل و مبارزه با مینوز برگ از راه های پیشگیری و مقابله با این بیماری می باشد.
استفاده از قارچ کش های مسی (اکسی کلرور مس و یا بردوفیکس) برای مقابله با این بیماری موثر می باشد. دفعات سمپاشی براساس میزان بارندگی متفاوت خواهد بود.
نشانه های بیماری روی برگ، شاخه ومیوه مرکبات مشاهده می شود. ظاهر زخم ها در این سه بخش مشابه می باشند.
لکه ها در بیشتر موارد در حاشیه ها و نوک برگ ها و یا در قسمت محدودی از برگ بروز می کند . همه لکه های در برگ تقریبا یک اندازه هستند زیرا دوره حساسیت برگ به آلودگی کوتاه است.
آفت مینوز مرکبات می تواند لکه های بیماری روی برگ را به سرعت زیاد کند (آفت مینوز این بیماری را تشدید می کند). این لکه ها بعدا بر اثر فعالیت مینوز به سرعت به هم وصل می شوند و لکه های نامنظم بزرگی را بوجود می آورند.
نشانه های بیماری ابتدا در سطح زیرین برگ ها و کمی بعد از آن در سطح بالایی برگ ها ظاهر می شود. لکه های تازه بوجود آمده در دوسطح برگ، مخصوصا در سطح زیرین برجسته و جوش مانند هستند.
جوش ها مدتی بعد چوب پنبه ای و مانند دهانه آتشفشان فرو رفته می شوند (بطوریکه حاشیه آنها برجسته و مرکز آن ها فرورفته می شود).
از نشانه های این بیماری وجود هاله زرد رنگ در اطراف هر لکه است. البته لکه هایی که بر اثر دیگر بیماری های قارچی و عوامل غیر انگلی ایجاد می شوند هم ممکن است هاله زرد رنگ داشته باشند، اما در بیماری شانکر این هاله زرد رنگ بعد از مسن شدن لکه ها و زخم ها محو می شود.
در دوره ای که شاخساره های درخت مرکبات و میوه های جوان در حال رشد هستند و زمانی که هوا گرم باشد و باران ببارد شیوع بیماری شانکر مرکبات شدید است.
آلودگی می تواند موجب ریزش برگ ها نیز شود.
شانکر باکتریایی به طور عمده در برگ و پوست میوه لکه ایجاد می کند اما وقتی که شرایط برای وقوع آلودگی بسیار مناسب باشد موجب خزان برگ ها، سرخشکیدگی شاخه ها و ریزش میوه نیز می شود.
در شرایط مناسب هرگاه لکه های ایجاد شده روی درخت خیس باشند، باکتری ها به خارج تراویده می شوند و روی سرشاخه های تازه روییده آلودگی ایجاد می کنند.
شانکر می تواند روی ساقه های چوبی ایجاد شود زیرا عفونت از برگ ها به شاخه ها و شاخه ها گسترش می یابد.
در کیفیت بخش های داخلی میوه های که آلوده شده اند و نشانه های بیماری را دارند، تغییری ایجاد نمی شود. ولی خاصیت بازار پسندی آن کاهش می یابد. لکه ها در ابتدا گرد هستند ولی به مرور ممکن است شکل آن ها نا منظم شود.
از نشانه های مفید دیگر برای تشخیص بیماری شانکر باکتریایی، پیدایش نوار آبگز در اطراف بافت مرده لکه های برگ می باشد که وقتی برگ جلوی نور گرفته می شودبه آسانی قابل دیدن است.
در مواردی نیز لکه ها یا حلقه آبگز در اطراف لکه های شانکر روی میوه دیده می شود. باکتری ها در لکه های ایجاد شده در برگ، ساقه و میوه زمستانگذرانی می کنند.
روش مقابله با بیماری شانکر باکتریایی مرکبات مشابه بیماری لکه باکتریای مرکبات می باشد.
قطره های باران که با باد پخش می شوند از جمله عوامل بیماری شانکر باکتریایی می باشند.
باکتری های عامل بیماری شانکر در خاک چند روزی و روی بقایای گیاهان در حال تجزیه موجود درخاک بیش از چند ماه نمی توانند زنده بمانند.
با بالا رفتن سن برگ، ساقه و میوه مقاومت این بخش ها به این بیماری افزایش می یابد.
بحرانی ترین دوره آلودگی در پوست میوه، ۹۰ روز اول بعد از ریزش گلبرگ ها می باشد.
از این رو سمپاشی پوششی میوه با فرآورده های مسی، بطوری که پوست میوه کاملا به این سموم آغشته شود در کنترل این بیماری روی پوست میوه بسیار موثر است.
در خیلی از باغ های مرکبات این بیماری به آستانه خسارت نمی رسد و مقابله با آن اقتصادی نیست و توصیه نمی شود.
در شرایط بروز بیماری و مشاهده علائم آن، درمانی برای خسارت های ایجاد شده روی برگ، شاخه و میوه وجود ندارد. تنها می توان در مراحل ابتدایی شیوع بیماری، توسط قارچ کش های مسی این بیماری را کنترل نمود و از گسترش آن جلوگیری کرد.
در باغ هایی که این بیماری شایع است، بسته به میزان بارندگی دو تا سه مرحله سمپاشی درختان عموما در اوایل بهار و اوایل تشکیل میوه توصیه می شود.
عامل بیماری شانکر از طریق روزنه ها و یا زخم های ریز( که شنهای موجود در باغ توسط وزش باد ایجاد می کنند) روی برگ، به داخل برگ ها نفوذ می کنند و توسط باران، باد و ابزار آلات باغی به برگ های دیگر و یا درختان دیگر منتقل می شوند.
درختان جوان نسب به درختان مسن به بیماری شانکر باکتریایی بیشتر مبتلا می شوند.
خسارت این بیماری روی قسمتی از درختان که در معرض باد و باران قرار می گیرد شدیدتر است.
این بیماری ممکن است از راه وسایل هرس، در حین برداشت و سمپاشی در باغات انتشار یابد
توصیه می شود برای مقابله با بیماری لکه باکتریایی و شانکر باکتریایی یک یا چند بار (سه مرحله به فاصله سه هفته ) بعد از ریزش گلبرگ ها اقدام به سمپاشی با قارچ کش های مسی (اکسی کلرور مس- بردوفیکس- نوردوکس) نمایید و شاخه ها و برگ های آلوده را بعد از چیدن میوه ها هرس کنید و از باغ خارج نمایید.