کمبود روی در گیاه برنج

کمبود روی در گیاه برنج

zinc deficiency in rice

عناصر کم مصرف برای کمک به برنج برای رسیدن به پتانسیل کامل خود مهم هستند و روی (روی) رایج ترین ریزمغذی کمبود هم در برنج و هم در خاک است. از دیدگاه زراعی، روی برای برنج به چند دلیل یا دلایل مهم است:

جذب نیتروژن و متابولیسم پروتئین: تقریباً ۱۰٪ از پروتئین های گیاهان برای عملکرد ساختاری و یکپارچگی به روی نیاز دارند. عرضه کم روی توانایی گیاه برنج را برای تبدیل اسیدهای آمینه به پروتئین محدود می کند. علاوه بر این، سرعت سنتز پروتئین در گیاهان دارای کمبود روی به شدت کاهش می یابد.

متابولیسم اکسین: کمبود روی باعث کاهش سطح اکسین می شود که منجر به سندرم برگ کم، توقف رشد و کاهش طول ساقه می شود. یک مثال ایندول استیک اسید (IAA) است. ایندول برای تولید تریپتوفان به روی نیاز دارد که منجر به IAA می شود. کاهش روی منجر به پاسخ‌های استرس بالاتر می‌شود و باعث تولید رادیکال‌های آزاد بیشتر می‌شود که منجر به تخریب IAA می‌شود.

ساختار، عملکرد و نگهداری غشاء: کمبود روی می تواند با اجازه دادن به تجزیه کلروفیل باعث کلروز شود.

و متابولیسم کربوهیدرات

برنج حساس ترین گیاه زراعی به کمبود روی است  و عنصر روی نیز مهمترین میکروالمان در رشد و عملکرد برنج محسوب می شود.

برنج بالاترین نیاز را به عنصر روی دارد، چونکه برنج در شرایط غرقاب کشت می شود.

سایر عناصر در شرایط غرقاب جذب می شوند اما جذب روی کاهش می یابد.

در شرایط کمبود روی در نشاهای ۱۵ تا ۲۰ روزه، نشانه های آن را مشاهده خواهید نمود. این نشانه ها به صورت لکه ها و یا نوارهای قهوه ای رنگ می باشد که ممکن است تمام برگ های قدیمی، یا پیر تر را بپوشاند . بطوری که رشد گیاه کاملا متوقف و در موارد شدید ممکن است نشا ها بمیرند.

کمبود روی اغلب در هوای سرد و مرطوب بهار  اتفاق می افتد و در برنج علائم معمولاً بلافاصله پس از غرقاب شدن زمین ظاهر می شود.

نشاهایی که نجات پیدا می کنند و بهبود می یابند، تاخیر در رسیدگی و کاهش عملکرد را نشان می دهند.

کمبود روی در برنج موجب:

کاهش پنجه زنی، افزایش عقیمی سنبلچه ها و تاخیر در زمان رسیدگی محصول می شود.

در منابعی آمده است به محض مشاهده کمبود روی، اضافه نمودن  ۱۰ تا ۲۵ کیلوگرم در هکتار روی ۲۵ درصد می توان بسیار موثر باشد.

محلول پاشی کود روی (کود های روی مایع  موجود در بازار) در مرحله ابتدای پنجه زنی (۳برگی شدن) و تکرار آن ۱۴-۱۰ روز بعد نیز توصیه می شود. اما چون سطح برگ کم می باشد کارایی استفاده از سولفات روی خاک مصرف و جذب آن از طریق ریشه بیشتر است.

مصرف میانگین و مناسب کود سولفات روی (عموما به صورت سولفات روی گرانوله ۲۲ درصد) در شالیزار ۲۵ کیلوگرم در هکتار می باشد که معادل ۲.۵ تا ۳ کیلوگرم در هر هزار مترمربع است. اما شالیکاران عموما ۵-۴ کیلو گرم سولفات روی برای هر هزار متر مربع در نظر می گیرند.

در تحقیقی آمده است محلول پاشی روی در مرحله گلدهی (بیشترین سطح برگ گیاه زراعی را خواهیم داشت و در این زمان کلیه فعالیت های سوخت و ساز از جمله جذب ریشه ای عناصر غذایی کاهش می یابد) بیشترین کارایی را خواهد داشت.

درمقاله علمی نیز آمده است که محلول پاشی سولفات روی تاثیر معنی داری در وزن هزار دانه، تعداد پنجه در مترمربع، تعداد خوشه چه در خوشه و درصد خوشه چه پر داشته است.

عنصر روی پیش فاکتور بیش از ۳۰۰ آنزیم است که نقش بسیار مهمی در تشکیل پروتئین و آنزیم ها دارد.

روی با تاثیر مثبت بر سایر عناصر در دانه و متابولیسم اکسین، تعداد خوشه چه پر را افزایش می دهد.

روی با افزایش و بهبود فرایند انتقال مجدد مواد غذایی و افزایش انتقال اولیه توسط تحریک هرمون ها و افزایش انتقال مواد در آوند آبکش، موجب افزایش وزن هزار دانه می شود.

کاربرد سولفات روی موجب افزایش جذب و افزایش غلظت نیتروژن می شود و با بهبود جذب سایر عناصر مهم شاخص برداشت را بالا می برد.

نقش روی در سیستم زایشی بسیار مهم است. در گیاهان مبتلا به کمبود روی، گلدهی و تولید دانه به شدت کاهش می یابد و دلیل آن افزایش اسید آبسیزیک است.

کمبود روی سبب کاهش فتوسنتز، کاهش تولید پروتئین، کاهش میزان قند و افزایش اسید آمینه آزاد می گردد.

روش محلول پاشی برگی به همراه کاربرد سولفات روی گرانوله در خاک  عملکرد محصول را ۳۳-۱۱ درصد افزایش  می دهد. محلول پاشی به تنهایی عملکرد محصول را تا ۲۶ درصد افزایش داده است.

استفاده زیاد از کود سولفات روی  موجب آلودگی آب های زیرزمینی نیز می شود.

در تحقیقاتی نیز آمده است تاثیر محلول پاشی روی با  مصرف گرانول آن برابری می کند.

سه مرحله مهم استفاده از کود سولفات روی در مزارع برنج شامل:

یک ماه پس از انتقال نشا (مرحله پنجه دهی)، پس از گلدهی و در مرحله شیری شدن دانه می باشد.

مرحله پنجه دهی از سایر مراحل مهم تر و موثرتر می باشد.

معمولا نشانه های کمبود روی ۲ تا ۴ هفته بعد از نشا اتفاق می افتد.

نشانه های کمبود روی شامل:

• وجود لکه ها و یا رگه های قهوه ای روی برگ های (بویژه برگ های پایینی) گیاهانی که از رشد بازمانده اند

• برنزه شدن و بافت مردگی برگ ها

• از دست رفتن طراوت گیاه و چتری شدن برگ ها

• رشد نایکنواخت مزرعه و توقف رشد

• رگبرگ های رنگ پریده بویژه در نزدیکی قاعده و انتهای برگ

• وجود سنبلچه های نابارور (عقیم)

• از دست دادن فشار یا آماس برگ ها

• گاهی اوقات خط سفید در امتداد نوار میانی برگ ظاهر می شود

• اندازه پهنک یا تیغه برگ کوچک

• در مرحله پنجه زنی کمبود روی موجب کاهش میزان پنجه زنی

• و افزایش زمان رسیدگی محصول می شود.

چونکه روی یک عنصر غیرمتحرک است نشانه های کمبود عموما در مراحل اولیه رشد برنج دیده می شود (بویژه در خاک هایی که به شدت تحت تاثیر غرقاب هستند و زهکش خوبی ندارند).

کمبود روی در گیاه برنج نشانه های مشابه کمبود آهن (در خاک های آهکی بیشتر دیده می شود)، سمیت یا زیادی آهن (لکه برگی) و ویروس تانگرو ایجاد می نماید.

برای مقابله با کمبود روی توصیه می شود:

ارقام برنج مقاوم به کمبود روی استفاده شود. استفاده از کود هایی که در خاک اسیدیته ایجاد می کنند (سولفات آمونیوم به جای اوره). زمین هایی که به صورت دائم غرقاب هستند را به صورت دوره ای خشک و دوباره غرقاب شوند.

در مواردی آمده است رقم ندا، یک رقم حساس به کمبود روی می باشد و با در نظر داشتن اینکه  عملکرد بالایی که دارد لذا توجه به نیاز غذایی این رقم اجتناب ناپذیر است.

 در تحقیقاتی آمده است بعد از ازت و فسفر، عنصر روی مهمترین عامل محدود کننده رشد برنج در شرایط غرقابی است.

آنزیم کربنیک آنهیدراز اختصاصا توسط روی فعال می شود.

در مقاله علمی آمده است که توصیه به استفاده از ۵۰ کیلوگرم سولفات روی در هکتار شده است که  در ابتدا و قبل از کاشت نشاها به صورت مخلوط با گل به خاک مزرعه اضافه می شود.

کمبود روی با کمبود فسفر و یا شوری خاک نیز اشتباه گرفته می شود. امام کمبود روی در شرایط اشباع اتفاق می افتد ولی مشکلات شوری در شرایط غیر اشباع نیز ممکن است روی دهد.

شوری و کمبود روی اگر چه ممکن است در زمین ها و یا یک زمین ایجاد شود اما زمان ظهور این علائم متفاوت می باشد.

به صورتی که گیاهچه های برنج به شوری خاک یا آب حساسند ولی با افزایش سن به شوری مقاوم می شوند. ولی کمبود روی ۳ تا ۴ هفته بعد از نشا خود را نشان می دهد.

کمبود فسفر نیز اگرچه بعد از نشا و غرقاب شدن خود را نشان می دهد اما بدینصورت است که این عارضه معمولا درنوک برگ ها به صورت کلروز یا رنگ پریدگی مشخص می شود و بخش پایینی برگ آن را نشان نمی دهد و راست باقی می ماند.

برگ های گیاه برنج دچار کمبود فسفر همانند برگ گیاهچه برنج  دچار کمبود روی، روی سطح آب شناور نیست.

کمبود روی و کمبود فسفر هردو موجب کاهش تعداد برگ و تعداد پنجه  در گیاه برنج می شوند. لذا بایستی به خشکی یا کلروز پایه برگ بعنوان شاخص تفاوت بین این دو عارضه دقت نمود.

در ۴۵ روز اول بعد نشا عنصر روی بیشترین نقش را دارد که موجب پنجه های بارور بیشتر،افزایش طول خوشه، افزایش دانه بندی برنج، زودرسی و افزایش عملکرد می شود.

میزان استفاده از کود روی، ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار سولفات روی ۲۲درصد گرانوله توصیه شده است.

به صورتی تجربی آمده است زمانی که نشا انجام شده است و زمین را غرقاب نموده اید. اگر نشاهای برنج به جای اینکه ایستا و محکم باشند، شل و وارفته بودند. بایستی سریعا آب مزرعه تخلیه شود تا به صورت طبیعی به خاک هوادهی شود در غیر اینصورت نشاها بعلت کمبود روی می میرند.

بعد از دو روز دوباره زمین را غرقاب نمود می توان  بعد از غرقاب شدن دوباره، ورودی و خروجی آب را به مدت دو روز بست و یک لیتر کود روی (۷۰%-۶۰%) موجود در بازار را با ۱۰-۸ لیتر آب مخلوط نمود و آن بصورت قطره پاش در یک هکتار  پخش نمود (چون که در این زمان سطح برگ خاصی وجود ندارد که بتوان از طریق محلول پاشی برگی کمبود روی مورد نیاز گیاهچه را جبران کرد). بدین طریق بخشی از عارضه کمبود روی در گیاهچه های برنج جبران می شود و تا حدودی گیاهچه های برنج به رشد طبیعی خود بر می گردند.

کمبود روی (بعلت کمبود و گرسنگی  در اکسیژن جذبی) موجب معلق و شل شدن نشاها در مزارع برنج می شود.