سرخشکیدگی استرالیایی مرکبات
Citrus dieback
قارچ عامل این بیماری (Nattrasia mangifera) بیشتر از محل های آفتاب سوخته و قسمت هایی از درخت که آفتاب وگرما شدید است وارد می شود و آسیب می رساند. این قارچ دامنه میزبانی وسیعی دارد و در شرایط تنش آبی و دمای بالا بیشتر فعالیت می نماید.
علاوه بر بیماری ناتراسیا که توسط قارچ ناتراسیا ایجاد می شود، بیماری های قارچی دیگر نظیر فوزاریوم، دیپلودیا وپوسیدگی طوقه و ریشه فیتوقتورا و همچنین عوامل دیگری همانند پیچیدگی ریشه، نماتد ریشه و آفات ریشه و… می تواند موجب عارضه سرخشکیدگی درختان مرکبات شوند. در این مقاله قصد بر این است که نشانه ها ی بیماری، روش های پبشگیری و کنترل بیماری قارچی ناتراسیا توضیح داده شود.
در ایران این بیماری در سال ۱۳۷۲ توسط امینایی و ارشاد از کرمان گزارش گردید و آشنایی محققان در خوزستان با این بیماری به ویژه مرگ درختان اکالیپتوس به بیش از ۳۰ سال می رسد.
اگرچه در طول این مدت عامل بیماری به کرات از درختان مبتلا جدا شده بود ولی به علت تفکری که در مورد عامل این بیماری وجود داشت بیماری زایی آن ثابت نشد.
در حال حاضر این بیماری که به انگلیسی Citrus branch Wilt and death disese گفته می شود، تقریبا در تمام باغهای مرکبات جنوب کشور از جمله استان خوزستان، بوشهر، کرمان و هرمزگان وجود دارد.
علائم گاها بصورت ورقه ورقه شدن پوست (پوست شکاف می خورد) ظاهر می شود که زیر آن معمولا پودر سیاه رنگ که عامل قارچی است دیده می شود. معمولااین قارچ در دمای زیر ۳۰ درجه خسارت نمی زند.
این بیماری بیشتر در خوزستان و مناطق گرمسیری جنوب روی درختان مرکبات اهمیت دارد. در درختان مرکبات شمال، این بیماری کمتر دیده می شود و از لحاظ خسارت اهمیت اقتصادی کمی دارد.
درختان لیمو حساسیت بالایی به این بیماری دارند ولی نارنج، نارنگی، پرتقال،گریپ فروت، سیب، به، هلو و گلابی نیز حساس می باشند (عموم گونه های مرکبات به این بیماری حساس می باشند).
سرخشکیدگی در درختان انجیر، توت، زردآلو، گیلاس و پسته نیز ممکن است اتفاق بیافتد.
با بررسی سرخشکیدگی روی شاخه ها و تنه درختان آلوده شکاف های طولی در اندازه های متفاوت مشاهده می گردد که غالبا با ترشح صمغ زرد رنگ همراه بوده است و در مجاورت هوا سفت و سخت می شود. درمراحال پیشرفته تر بیماری، بالای درخت ترکیدگی پوست مشاهده می شود. در زیر پوسته پوسته های آن گرد سیاه و لکه های سیاه روی چوب داخلی در برخی نقاط مشاهده می شود. آن ناحیه به مرور خشک (ابتدا پوست خشک و سپس چوب خشک ) و چوب داخلی آبله ای نقش می شود. این خشکیدگی به سمت پائین ساقه حرکت می کند که بایستی سریعا چند سانتیمتر پایین تر از آن نقطه را قطع نمود و با چسب پیوند ترمیم کرد و مانع انتقال آن به بخش های پایینی ساقه شد و شاخه های آلوده را از باغ خارج نمود. در موارد با آلودگی شدید این توده سیاه رنگ روی ریشه نیز مشاهده می گردد.
راه های پیشگیری و مقابله با بیماری قارچی ناتراسیا
تقویت درختان در مقابل تنش های آفتاب سوختگی و آبی (در باغ های که مدیریت و تغذیه ضعیفی دارند گسترش بیشتری دارد)
حذف شاخه های آلوده و ترمیم محل برش
بهداشت باغ و خروج چوب های آلوده
اجتناب از کشت ارقام حساس مانند پرتقال، لیمو، نارنگی، نارنج و گریپ فروت
برای مقابله شمیایی با این بیماری برای مرکبات شمال کشور، دو نوبت سمپاشی با قارچکش های مسی (بردوفیکس یا اکسی کلرور مس) توصیه می شود.
مرحله اول: سمپاشی با قارچکش بردوفیکس به میزان ۵-۷ لیتر در هزار لیتر آب بعد از ریختن گلبرگ ها و تشکیل میوه مرکبات توصیه می شود.
مرحله دوم: سمپاشی با قارچکش اکسی کلرور مس (۳کیلو در هزار لیتر آب) و یا با قارچکش بردوفیکس (۷ لیتر در هزار لیتر آب) بعد از برداشت میوه مرکبات در فصل پائیز و یا زمستان توصیه می شود. استفاده از قارچکش اکسی کلرور مس در پاییز یا زمستان کارایی بسیارخوبی دارد و علاو بر این بیماری روی پیشگیری و کنترل بیماری های قارچی و باکتریایی دیگر نیز موثر می باشد.