اسید های قابل استفاده در بخش کشاورزی شامل اسید نیتریک، اسید فسفریک، اسید استیک، اسید سولفوریک، اسید اینفوریک و اسید بوریک می باشد. هر کدام از این اسید ها به طور مختصر و مفید معرفی می شوند.
تمامی اسید های ذکر شده به صورت مایع هستنند و تنها اسید بوریک است که به حالت جامد (پودر) می باشد.
اسید نیتریک، اسید فسفریک و اسید سولفوریک خاک مصرف هستند و قابلیت محلول پاشی روی گیاهان را ندارند. چونکه در محلول پاشی همواره احتمال گیاه سوزی وجود دارد.
از اسید استیک و اسید بوریک را با دز مشخص، می توان در محلول پاشی گیاهان استفاده نمود.
- اسید نیتریک: اسید نیتریک به صورت مایع و در چندین نوع اسید نیتریک ۵۶% ، ۶۵%، ۶۹% و …می باشد.
اسید نیتریک اسید قوی، مایع خورنده، خالص و بی رنگ می باشد.
وزن گالن ۲۰ لیتری اسید نیتریک حدود ۳۰ کیلوگرم می باشد.
یک لیتر اسید نیتریک ۶۵% در حدود ۱.۳۵۰ کیلوگرم وزن دارد.
ترکیب اسید نیتریک با آب گرما زا می باشد و گرما آزاد می کند.
از اسید نیتریک به منظور کاهش PH خاک و تغذیه گیاه با ازت نیتراتی استفاده می شود. اسید نیتریک تنها به صورت خاک مصرف استفاده می شود و قابلیت محلول پاشی ندارد.
از اسید ها بیشتر به منظور پایین آوردن PH خاک و آب استفاده می شود (بدین صورت که اسید با میزان مشخص به مخازن کود اضافه می شود و بعنوان کود آبیاری به پایه بوته داده می شود . تا بدین وسیله عناصر غذایی که در خاک وجود دارند و نمی توانند جذب شوند در PH مناسب خاک قرار گیرند و امکان جذب آن ها صورت گیرد.
چون با اضافه کردن یک مرتبه و زیاد اسید نیتریک (همه اسید ها) PH آب ناگهانی و تصاعدی ممکن است تغییر کند لذا می بایست بصورت کم و طی چند مرحله اسید نیتریک را به آب اضافه نمود و در هر مرحله توسط دستگاه PH متر، میزان اسیدیته آب را اندازه گیری کرد تا اینکه PH آب تا میزان مناسب کاهش یابد و به میزان مورد نظر ما برسد.
برای مثال یک مخزن ۲۰۰ لیتری آب را در نظر می گیریم و در ابتدا ۵۰ گرم اسید نیتریک در داخل آن می ریزیم (اضافه نمودن اسید به محلول آب عموما بر حسب وزن اسید صورت می گیرد) و سپس PH آب را اندازه می گیریم در ادامه ۲۰ گرم، ۲۰ گرم اسید نیتریک به آن اضافه می کنیم تا PH آب به ۵.۵-۶ برسد تا بتواند PH خاک را پایین بیاورد.
در خاک هایی که PH بالایی دارند هدف بر این است که PH محلول آب را به ۵.۵-۶ برسانیم که به این طریق علاوه بر PH آب که پایین آمده است PHخاک نیز کمی پایین بیاید تا عناصر غذایی در PH پایین خاک بیشتر در دسترس ریشه قرار گیرند.
اگر بخواهیم توصیه کلی برای میزان حدودی اضافه نمودن اسید نیتریک به آب داشته باشیم شاید میزان ۱ کیلوگرم اسید نیتریک در ۵۰۰۰ لیتر آب مقدار میانگین و مناسبی برای کاهش PH آب باشد (این نسبت به صورت میانگین و تجربی است و حساسیت گیاهان مختلف به آن ممکن است متفاوت باشد، لذا توصیه به انجام آن نمی شود).
- اسید فسفریک
اسید فسفریک و اسید نیتریک جز اسید های با قیمت بالا می باشند.
اسید فسفریک حاوی عنصر فسفر می باشد. لذا در اضافه نمودن آن به خاک بایستی این موضوع مدنظر باشد که میزان فسفر خاک از حد مجاز بیشتر نشود. افزایش بیش از حد فسفر در خاک موجب کاهش جذب برخی از عناصر همانند روی، منگنز، آهن و .. می شود.
اسید فسفریک ۷۵% و ۸۵%در گالن ها ۴ لیتری و ۲۰ لیتری در بازار موجود می باشد.
اسید فسفریک های ۹۸-۹۰ درصد چینی در گالن های بیست لیتری وجود دارد که هرگالن ۲۰لیتری ۴۰-۳۵ کیلوگرم وزن دارد. اسید فسفریک های داخلی نیز وجود دارد که درصد فسفر آن ها کمی پایین تر است و قیمت پایین تر و به مراتب کیفیت پایین تری نیز دارند.
اسید فسفریک علاوه بر نقش آن در کاهش اسیدیته آب و خاک، درتامین بخشی از فسفر مورد نیاز گیاه نیز نقش دارد ولی در میزان و زمان استفاده از آن بایستی با کارشناسان مجرب در امور تغذیه گیاهان مشورت نمایید.
- اسید سولفوریک (اسید باطری)
چند قطره اسید سولفوریک غلیظ به سرعت میتواند پارچه از جنس کتان را توسط فرایند آب زدایی از بین ببرد.
حجم تولید این ماده در جهان به قدری بالاست که معمولاً از آن به عنوان «سلطان مواد شیمیایی» یاد میشود. در حقیقت این اسید به قدری با اهمیت است که سرانه مصرف آن به ازای هر فرد، یکی از شاخصهای تعیین پیشرفت فنی کشورهاست.
اسید سولفوریک یک اسید قوی و خطرناک می باشد و می تواند از طریق گوارشی، پوستی، چشمی و تننفسی برای انسان مشکل آفرین باشد.
اسید سولفوریک یک ماده شیمیایی اولیه بسیار مهم است و در واقع، تولید اسید سولفوریک یک کشور، شاخص خوبی برای قدرت صنعتی آن است. تولید جهانی در سال ۲۰۰۴ حدود ۱۸۰ میلیون تُن بود، با توزیع جغرافیایی زیر: آسیا ۳۵٪، آمریکای شمالی (از جمله مکزیک) ۲۴٪، آفریقا ۱۱٪، اروپا غربی ۱۰٪، اروپای شرقی و روسیه۱۰٪، استرالیا و اقیانوسیه۷%، آمریکای جنوبی ۷%. بیشتر این مقدار (یعنی حدود ۶۰٪) برای تولید ، به ویژه سوپرفسفاتها، امونیوم فسفات و سولفات های آمونیم مصرف میشود.
اسید سولفوریک نیز همانند برخی از اسید ها بر اساس بخش استفاده صنعتی و یا خوراکی مختلف درصد های متفاوتی ( ۳۵%، ۵۰%، ۹۸% و … ) نیز دارد.
این اسید در باطری فروشی ها وجود دارد و بعنوان اسید باطری معرفی می شود و قیمت پایینی دارد.
استفاده از اسید سولفوریک بایستی تحت کنترل باشد و در استفاده از آن (همانند اسید نیتریک) بایستی دقت نمود. چونکه اگر PH خاک بیش از حد پایین بیاید،صرف نظر از اینکه در مرحله اول ریشه گیاه آسیب می بیند جذب عناصر ماکرو کاهش می یابد که این خود مشکل بزرگی است.
کود گوگردی که به خاک اضافه می شود توسط باکتری های موجود در خاک، تبدیل به اسید سولفوریک می شود.
استفاده از اسید سولفوریک برای کاهش PH عملی موقتی است چونکه به راحتی با آبیاری و یا بارندگی سنگین از دسترس خارج می شود.
نام دیگر اسید استیک، همان سرکه است. بیشتر ما از سرکه در ترشیجات و بسیاری مواد دیگر استفاده میکنیم.
نام علمی این اسید، اتانوئیک اسید است. اگر میخواهید بو و مزه این اسید را بدانید، فقط کافی است مقداری سرکه تهیه کنید. البته باید گفت که سرکه علاوه بر این اسید، از آب و دیگر مواد اضافی تشکیل شده است.
از اسید استیک در بخش پزشکی، تولید ترکیبات شیمیایی، صنعت غذایی و صنعت کشاورزی استفاده می شود و بر اساس بخش های مختلف مورد استفاده، در درصد های متفاوتی نیز تولید و عرضه می شود.
کاربرد اسید استیک در دنیای کشاورزی فراتر از آن است که صرفاً بتوان در چند کلمه و چند مقاله در مورد آن صحبت کرد. اما بههرحال بخش مهمی از آن، به کنترل آفات میپردازد. مسئله مهم در مورد کاربرد اسید استیک این است که در گستره وسیعتر، قیمت کمی دارد. همین قیمت کم سبب میشود که ارزش فوقالعادهای برای کشاورزان داشته باشد.
از این اسید بهعنوان یک فرمول ثابت برای کنترل میزان pH نیز استفاده میگردد.
در برخی از خاکها، مقادیر زیادی آهک وجود دارد که مقدار اسیدیته آن را افزایش میدهد. گیاهان برای رشد و نمو، نیاز به یک اسیدیته مشخص دارند که برای تنظیم این اسیدیته، از اسید استیک استفاده میشود.
با اضافه کردن اسید استیک به خاک، مقدار اسیدیته خاک کاهش مییابد و خاک را برای رشد گیاهان مناسب میکند.
اسید استیک یک اسید ارزان قیمت و کاملا در دسترس است که کشاورزان به راحتی میتوانند از آن استفاده کنند.
کنترل آفات بر پایه اسید استیک
در واقع موضوع مهم این است که استفاده از اسید استیک در کشاورزی سبب ایجاد کمترین نرخ بازدهی با آفت میگردد. برای اولینبار به طور قطعی در این مورد یک نظریهپردازی شد که هنگام جوانه زدن ذرت روی کاغذ صافی، pH پایین تشدید میشود و pH بالا کاهش مییابد، این مهار رشد ریشه به روشی قابل پیشبینی بر اساس ثابت تفکیک اسید استیک است.
اسید استیک (CH3COOH) به طور طبیعی از طریق تخمیر بیهوازی (سرکه) تولید میشود یا از طریق روشهای مختلف شیمیایی صنعتی سنتز میشود. اجزای اصلی سرکه آب و اسید استیک است.
اسید استیک میتواند غشای سلولی را از بین ببرد که پس از آن میتواند منجر به خشکشدن بافت گیاه و مرگ گیاه شود؛ بنابراین، سرکه بهعنوان یک علفکش تماسی طبیعی برای کنترل علفهای هرز در محصولات ارگانیک با این ترکیب مورداستفاده قرار میگیرد. اطلاعات بیشتری برای تعیین تأثیر غلظت اسید استیک، حجم کاربرد و مواد کمکی بر کنترل علفهای هرز موردنیاز است. به طور معمول، سرکه خانگی حاوی ۵٪ اسید استیک است و غلظت اسید استیک بیشتر بهصورت تجاری در دسترس است.
نقش اسید استیک در کنترل علفهای هرز پهن برگ بیشتر از هر نوع گیاه دیگری است.
در حالت معمول آب مورد استفاده برای سمپاشی گیاهان از آب چاه و یا آب شهری و یا روستایی می باشد که خنثی و تا کمی قلییایی است در صورتیکه سموم شیمیایی و یا کود ها در PH کمی اسیدی ۶-۶.۵ بهترین تاثیر و بهترین جذب را دارند.
بدین منظور از اسید استیک(سرکه) برای کاهش اسیدیته آب در هنگام محلول پاشی و یا سمپاشی می توان استفاده نمود.
چونکه اسیدیته آب در نقاط مختلف (چاه های مختلف) متفاوت است دز مصرفی استانداردی وجود ندارد که بتوان معرفی نمود ولی به صورت تجربی با اضافه نمودن نیم تا یک لیتر در هزار سرکه افزایش کارایی سموم در سمپاشی ها و جذب بالاتر کود ها در تغذیه برگی مشاهده شده است.
در عملیات سمپاشی بایستی در نظر داشت که هر آفت کشی در PH خاصی از آب بیشترین کارایی را دارد (برای این مشخصه جدولی نیز وجود دارد که در این مقاله نمی گنجد) لذا قبل از اضافه نمودن آفت کش به آب مخزن، می بایست اسیدیته آب را به کمک اسید های مورد نظر و با در دست داشتن دستگاه PHمتر به اسیدیته مطلوب برای استفاده از آن آفت کش رساند تا بهترین نتیجه حاصل شود.
- اسید انفوریک
نقش اصلاحی اسید انفوریک
این ترکیب دارای گوگرد به فرم یون سولفات (SO۴) و PH زیر یک است که به این دلیل لایهی سخت موجود در خاک را از بین برده و آهک موجود در خاک خنثی میگردد، که به دنبال خنثی شدن آهک، یون کلسیم موجود در آن آزاد شده و جانشین یون سدیم موجود در ذرات خاک میشود و از اتصال مجدد این یون با ذرات خاک جلوگیری میکند. در ادامه یون سولفات موجود در این ترکیب با یون سدیم واکنش داده و سولفات سدیم را به وجود میآورد و قابل آبشویی میگردد.
وجود نیتروژن و گوگرد در فرآیند سنتز اسید آمینه که پیش نیاز تولید پروتئین هستند، ضروری است. ترکیب اسید انفوریک حاوی عناصر گوگرد و ازت به فرم قابل جذب برای گیاهان است، که به محض ورود به درون خاک با کمترین آبشویی در اختیار گیاه قرار گرفته و توسط ریشه جذب خواهد شد.
انتخاب تصویر زیر تنها برای آشنایی بیشتر با این محصول و بسته بندی آن می باشد. هیچگونه تایید و یا تبلیغ برای شرکت تولید کننده مدنظر نمی باشد.
مزایا استفاده از اسید انفوریک:
- اصلاح خاکهای شور و کاهش EC خاک
- افزایش جذب عناصر میکرو توسط گیاهان
- رشد رویشی و درشت شدن میوهها
- خنثی نمودن بیکربنات موجود در آب آبیاری
- افزایش نفوذپذیری خاک و کمک به رشد گیاهان
- کاهش و جلوگیری از رسوب در نازلها در کنار رفع انسداد آنها
- کاهش میزان مصرف سایر کودها و در نتیجه کاهش هزینههای کشاورزی
- آزادسازی فسفر و کلسیم تثبیت شده در خاک و قراردادن آن در دسترس ریشه
- استفاده آسان و کاربرد گسترده در انواع سیستمهای آبیاری نظیر آبیاری کمفشار،تحتفشار و حتی غرقابی
- میزان و طریقه مصرف:
- توصیه عمومی برای مقدار مصرف اِنفوریک در هر دور آبیاری ۲۰-۴۰ لیتر در هکتار می باشد و بهترین نتیجه با مصرف حداقل ۲ الی ۳ مرتبه انفوریک حاصل می گردد.
- میزان مصرف با توجه به نوع گیاه:
- اسید بوریک
اسید بوریک در واقع نوعی کود معدنی می باشد و با اینکه بیشتر در تغذیه گیاهی و تامین عنصر بر برای گیاه نقش دارد ولی در شاخه اسید های مورد استفاده در بخش کشاورزی نیز قرار می گیرد.
معمولا و بیشتر بعلت اقتصادی بودن آن، از محلول ۰.۱ درصد (۱ کیلوگرم در هزار لیتر آب) بوراکس یا همان اسید بوریک به صورت محلول پاشی جهت تامین بر مورد نیاز عموم گیاهان و مرکبات استفاده می شود.