گوگرد

Sulfur

گوگرد از اجزای تشکیل دهنده اسید های آمینه و پروتئین ها می باشد.

کمبود گوگرد موجب کاهش تشکیل پروتئین و تقلیل فعالیت فتوسنتزی گیاه  می گردد و برگ ها زرد می شوند.

گوگرد به صورت آنیون سولفات So_۴^-۲ جذب گیاه می شود (سولفات جذب ذرات خاک نمی شود و به راحتی در دسترس ریشه قرار می گیرد).

کمبود گوگرد در خاک هایی که به شدت در معرض شستشو قرار دارند مشاهده می شود.

در خاک های اسیدی برای جبران کمبود گوگرد می توان از سولفات کلسیم (ژیپس) به عنوان منبع گوگرد استفاده کرد. که علاوه بر تامین گوگرد و کلسیم باعث افزایش ph خاک نیز می گردد.

سولفات پتاسیم، سوپرفسفات ساده، سولفات آمونیوم، سولفات کلسیم و پودر گوگرد، حاوی گوگرد می باشند.

بو و مزه پاره ای از محصولات باغی (پیاز، خردل و سیر) مربوط به عنصر گوگرد است.

کمبود گوگرد در پاره ای از گیاهان علائمی شبیه کمبود ازت ایجاد می کند که مربوط به کمبود پروتئین در گیاه است.

علائم کمبود گوگرد بیشتر در برگهای جوان و در بخش های بالایی دیده می شود.

در خاک گوگرد هم به صورت آلی و هم به صورت معدنی یافت می شود. گوگرد آلی از تجزیه مواد پروتئینی بدست می آید. گوگرد معدنی به صورت یون سولفات در محلول خاک است. مهمترین علامت کمبود این عنصر در گیاه رشد ناقص و رنگ پریدگی می باشد.

علائم کمبود گوگرد شبیه کمبود نیتروژن است. با این وجود که در کمبود گوگرد زرد شدن به صورت یکنواخت در سرتاسر گیاه حتی برگ های جوان وجود دارد. اغلب در اثر کمبود این عنصر سطح پائینی برگ ها و دمبرگ ها به رنگ قرمز مایل به صورتی در می آید. گاهی در اثر شدت کمبود، علائم به صورت قهوه ای یا لکه های نکروتیک ظاهر می شود و همچنین دمبرگ ها و برگ ها اغلب عمودی، پیچ خورده و شکننده می شوند. ساقه های گیاهان مبتلا کوتاهتر و نازکتر از معمول و چوبی می شوند. سطح برگ ها کوچک و تعداد برگ ها نیز کم، تعداد و وزن میوه ها نیز کاهش می یابد.

عنصر گوگرد در ویتامین، تیامین و بیوتنین حضور دارد.

گوگرد در اسید آمینه سیستئین، سیستین، گلوتامین و متیونین حضور دارد.

گوگرد یک عنصر مهم برای تولید آمینو اسید، پروتئین، کلروفیل و جز اصلی ویتامین ها و خیلی از هرمون های گیاهی است.

سنتز پروتئین با کمبود گوگرد به تاخیر می افتد.

گوگرد توسعه گره ها و تثبیت ازت را در لگوم ها افزایش می دهد.

گوگرد رشد ریشه را بهبود می بخشد و قدرت سرسختی گیاه را افزایش می دهد.

گوگرد روی متابولیسم کربوهیدرات تاثیر می گذارد.

کمبود گوگرد ابتدا در برگ های جوان دیده می شود که نشان از غیر متحرک بودن این عنصر می باشد.

اما کمبودازت ابتدا در برگ های پیر و پائینی دیده می شود که نشان از متحرک بودن این عنصر است.

کمبود گوگرد با استفاده از میزان کاربرد زیاد ازت همراه می باشد.

تحت شرایط ازت بالا و گوگرد پائین، فرآیند رشد گیاهی مختل می شود و نشانه های کمبود گوگرد بیشتر مشاهده می شود.

گوگرد به عنوان عنصری کنه کش در تابستان نیز مصرف می شود.

جدیدا استفاده از کود های بدون گوگرد (اوره، نیترات آمونیوم و سوپرفسفات تریپل) بطور فزاینده ای معمول شده است که می تواند به طورغیر مستقیم کمبود گوگرد را ایجاد کند.

کمبود گوگرد درمرکبات می تواند به آسانی از طریق کاربرد کودهای سولفات پتاسیم، سوپر فسفات معمولی، سولفات آمونیوم، سولفات منیزیم و … تصحیح شود.

در کمبود گوگرد برگ های جوان و شاخه های آن کاملا زرد رنگ می شوند (زال) و بقیه برگ های قدیمی ضخیم و چرمی می شوند و به رنگ سبز تیره در می آیند.

برگ های کوچکتر به صورت زودرس ریزش می کنند در حالیکه برگ های قدیمی تر سبز باقی می مانند.

در سال های اخیر مصرف کود هایی که از لحاظ درصد عناصر اصلی غنی هستند معمول شده است، بنابراین جایی برای عناصری چون گوگرد باقی نمی ماند. کود های سوپرفسفات معمولی و سولفات آمونیوم که از لحاظ گوگرد بسیار غنی می باشند، جای خود را به سوپر فسفات تریپل و اوره داده اند. بنابراین احتمال بروز کمبود این عنصر باز هم ممکن است بیشتر شود.

افزایش گوگرد به خاک از طریق آبیاری با آب چاه نیز می تواند صورت گیرد. میزان گوگرد آب چاه نیز می تواند رقم چشمگیری باشد. ولی بطور متوسط مقدار آن ۲ تا ۳ برابر مقدار گوگرد آب های آبیاری است.

یکی از راه هایی که خاک می تواند گوگرد کسب کند، کود های شیمیایی است. کود های شیمیایی بخصوص در گدشته حاوی مقادیر زیادی گوگرد (سولفات پتاسیم، سوپر فسفات معمولی، سولفات آمونیوم، سولفات منیزیم) بوده اند و تا زمانی که این کود ها در برنامه تقویت اراضی گنجانده شوند تصور نمی رود که کمبود گوگرد ظاهر شود . ولی تمایل عمومی بر این است که از نظر صرفه جویی در مخارج حمل و نقل و هزینه پخش کود در مزرعه هرچه ممکن است حجم کود ها را کم کنند و درجه خلوص آن را افزایش دهند که این امر ممکن است کمبود گوگرد را محتمل سازد.

در افق های خشک خاک های نواحی مرطوب و در تمام خاک های نواحی خشک  بیش از ۹۰ درصد گوگرد معدنی را سولفات ها تشکیل می دهند و از مهمترین سولفات های خاک می توان ژیپس (جیبس – سولفات کلسیم) را نام برد که ۷۵ درصد گوگرد معدنی را در خاک های آهکی شامل می شود.

مقدار جذب گوگرد در PH برابر ۶.۵ (خنثی) و بالاتر ناچیز است و با کاهش PH  جذب گوگرد افزایش می یابد.

انتقال سولفات جذب شده از راه برگ به نقاط دیگر گیاه از سرعت انتقال ازت به مراتب کمتر ولی با سرعت انتقال فسفر و کلر تقریبا برابر است.

همانند ازت مقدار گوگرد کل خاک هیچ گونه ارتباطی با مقدار سولفات قابل جذب ندارد و از این روش نمی توان برای اندازه گیری گوگرد قابل جذب گیاه استفاده کرد.

معمولا نیاز گیاهان به گوگرد در هکتار برابرسه چهارم نیاز به فسفر و سه دهم نیاز به ازت است.

مهمترین علائم کمبود گوگرد در گیاهان رنگ پریدگی و کوتاهی و کوچکی بوته است.

ساقه گیاهان مبتلا کوتاهتر و نازکتر از معمول است و بیشتر چوبی اند. سطح برگ کوچک و تعداد برگ کم می شود.

در ایران معمولا دو کود گوگرد دار سولفات آمونیوم (گوگرد ۲۴ درصد و ازت ۲۱ درصد) و سولفات پتاسیم (گوگرد ۱۷ درصد و پتاسم ۵۰ درصد) به صورت متداول و کود سوپر فسفات معمولی (گوگرد ۱۴ درصد و فسفر ۲۰ درصد) به  نسبت کمتر استفاده می شود.

علائم کمبود گوگرد تاحدود زیادی با کمبود ازت نیز تطبیق می کند که ممکن است بعلت روابط نزدیک این دو عنصر در گیاه باشد. اما در عین حال تفاوتی بین دو عنصر از نظر علائم کمبود وجود دارد.

در کمبود ازت زردی برگ ها از برگ های پیر شروع می شود (عنصر متحرک). در کبمود گوگرد زردی برگ ها ابتدا در برگ های بالایی و جوان مشاهده می شود (غیر متحرک).

چون گوگرد مانند ازت قابلیت تحرک بالایی ندارد، کمبود گوگرد در همان بخش های رویشی جدید نمایان می شود.

در ایران در گذشته هیچ گاه کود گوگردی به منظور افزایش مقدار گوگرد در خاک به کار نرفته است و انتظار نمی رود که به جز در نواحی محدودی در گیلان در نقاط دیگری احتمال مصرف این کود ها یرای این منظور صورت گیرد.

کمبود گوگرد عموما در خاک هایی که به شدت در معرض شستشو قرار دارند مشاهده می شود.

انتخاب نوع کود گوگرد دار به PH خاک بستگی دارد.

در خاک های اسیدی برای جبران کمبود گوگرد می توان از سولفات کلسیم (ژیپس) استفاده نمود.

سولفات پتاسیم دارای واکنش خنثی در خاک بوده و PH خاک را آن چنان تغییر نمی دهد.

علائم کمبود گوگرد به دلیل اینکه با تشکیل پروتئین و کلروفیل در ارتباط است شبیه کمبود نیتروژن است با این تفاوت که در بخش های رویشی جدید نمایان می شود.

عواملی که موجب کمبود گوگرد در خاک ها می شود:

عملکرد بالای گیاهان زراعی و یا باغی موجب می شود که حجم بیشتری از گوگرد خاک توسط ریشه گیاهان جذب شود و به مرور میزان گوگرد خاک کاهش می یابد.

بالا بودن میزان فسفر در خاک موجب می شود که علاوه بر کاهش میزان جذب آهن، روی، منگنز و مس، میزان گوگرد موجود در خاک نیز تثبیت می شود و گیاه با کمبود عنصر گوگرد نیز مواجه خواهد بود. در این خاک ها اضافه کردن گوگرد به خاک موثر نمی باشد چون میزان فسفر بالای خاک اجازه جذب این عنصر را توسط ریشه گیاهان نمی دهد، لذا توصیه می شود  توسط محلول پاشی با کود های گوگردی، نسبت به رفع کمبود این عنصر در گیاهان اقدام شود.

خاک های خیلی اسیدی، خاک های بیش از حد شنی و بیش از حد سیلتی، خاک های ارتفاعات بالاتر و خاک هایی که میزان مواد آلی در آن ها کم است دچار کمبود گوگرد می باشند.

نشانه های کمبود گوگرد در گیاهان و بویژه در باغ ها کمتر دیده می شود.چون که همانطور در بخش های قبل گفته شد، عنصر گوگرد توسط کوهای سولفاته، آب باران، آب چاه به خاک اضافه می گردد . ولی اگر بخواهیم سطح گوگرد خاک را افزایش دهیم می توان از کودهای گوگردی کیسه ای موجود در بازار (کود گوگردی  آلی گرانوله، کود گوگرد بنتونیت دار با درصد گوگرد های مختلف، گوگرد ۹۹ درصد میکرونیزه و…) می توان استفاده نمود. آزمایشگاه های خاک شناسی  کشور و جهان برای کاهش PH خاک و تامین گوگرد مورد نیاز گیاهان ، اضافه کردن گوگرد ۹۹.۹ درصد میکرونیزه را به همراه باکتری تیوباسیلوس به خاک توصیه می کنند. (برای هر کیسه ۲۵ کیلویی کود گوگرد ۹۹.۹ درصد نیم کیلو باکتری تیو باسیلوس توصیه می شود). عنصر خالص گوگرد قابلیت جذب توسط ریشه را ندارد و زمانی که در مجاورت آب، اکسیژن و باکتری (تیوباسیلوس) قرار می گیرد تبدیل به یون سولفات SO_۴^۲- می شود و می تواند توسط ریشه گیاهان جذب شود.

reza malek

همه پست های نویسنده