سوسک گرده خوار (سوسک پلن خوار)

در ﺑﺮرسی ﺣﺸﺮات، ۲۵۰۰ گوﻧﻪ ﺳﻮسک گرده ﺧﻮار در دﻧﯿﺎ گزارش ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺟﻨﺲ Meligethes ًکه ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮسک ﻫﺎی ﺑﺮﻧﺰه کننده غنچه ﻫﺎ ﯾﺎ ﺳﻮسک ﻫﺎی گرده ﺧﻮار ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ، دارای ۴۰۰ گوﻧﻪ در ﺳﺮاﺳﺮ دﻧﯿﺎ می ﺑﺎﺷﺪ. دو گوﻧﻪ از اﯾﻦ ﺳﻮسک ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎی Meligethes aeneus و M.viridescens از اﻧﺪام ﻫﺎی زایشی کلزا ﺗﻐﺬﯾﻪ کرده و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺴﺎرت می ﺷﻮﻧﺪ. گونه اول ﯾکی از آﻓﺎت ﻣﻬﻢ کلزا در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻫﻨﺪ ﺑﻮده و در اﯾﺮان ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد، ولی گونه دوم ﻓﻘﻂ در ﻣﺰارع کلزای ﺑﻬﺎره کشورهای اسکاندیناوی ﺧﺴﺎرت می زﻧﺪ. ﻫﻢ ﺣﺸﺮه کاﻣﻞ و ﻫﻢ ﻻرو آن ﺑﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ از گرده و غنچه گیاه کلزا ﺳﺒﺐ ﺧﺴﺎرت میﺷﻮد.
کنترلﺷﯿﻤﯿﺎیی اﯾﻦآﻓﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪ گـﻞدﻫـی کاﻣـﻞ کلزا ﺑـﻪﻧـﺪرت ﻣﻘـﺪور و ﻻزم اﺳـﺖ.

زﻣـﺎن کـﺎرﺑﺮد ﺣﺸﺮه کشﻫﺎ از ﻣﻮﻗﻊ تشکیل غنچه ﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪای اﺳـﺖ کـﻪ غنچهﻫـﺎ ﺑـﻪ رﻧـگ زرد درآﻣـﺪه اﻧـﺪ. در ﺳـﺎلﻫـﺎی اﺳﺘﺜﻨﺎیی که ممکن اﺳﺖ پس از کارﺑﺮد ﺣﺸﺮه کـﺶ دوﺑـﺎره آﻟـﻮدگی ﺷـﺪﯾﺪ رخ دﻫـﺪ، ﺗﻮﺻـﯿﻪ ﻣـیﺷـﻮد تکرار سمپاشی ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺑﺎز ﺷـﺪن گـﻞﻫـﺎ ﺻـﻮرت گیرد. بـﺮای کنترل اﯾـﻦ آﻓـﺖ در ﻣـﺰارع کلزا ﺣﺸـﺮه کـﺶ ﺗﯿﺎکلوپرید OD24%(بیسکاﯾﺎ) ﺑﻪﻣﯿﺰان ۳۵۰میلیﻟﯿﺘﺮ در هکتار آزﻣﺎﯾﺶ و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.

ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﺳﻮسک ها، دوگوﻧﻪ دیگر ازﺳﻮﺳـک ﻫـﺎی گـﺮده ﺧـﻮار ﺑـﻪﻧﺎم های Epicometis hirta و
Oxythyrea cinctella ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده Scarabaeidae وجود دارند که ﻋﻼوه ﺑﺮ گرده گل کلزا و ﺳـﺎﯾﺮ گیاﻫـﺎن زراﻋـی و باغی، از دیگر اﻧﺪام ﻫﺎی زایشی ﻧﯿﺰ ﺗﻐﺬﯾﻪ می کنند و دربعضی ﻣﻮاﻗﻊ کم و ﺑﯿﺶ اﯾﺠﺎد ﺧﺴﺎرت جدی نیز میﻧﻤﺎیند. این سوسک ها نیز در اصطلاح بعنوان سوسک های گرده خوار شناخته می شوند.

در این مقاله سعی بر این است این دو گونه که به شکوفه درختان خسارت می زنند معرفی و روش های کنترل آن نیز بررسی شود.

سوسک گرده خوار یا پلن خوار در دو نوع بور و سیاه ،آفات فرعی و درجه دو درختان میوه محسوب میشوند . این آفت چند سالی هست که جزو آفات درجه یک باغات در بعضی مناطق می باشد علت آن هم کم شدن میزبان های اولیه این آفت هست. گیاهان میزبان این آفت گیاهان رنگی منجمله پیچک صحرایی و اسفند می باشد که با کم شدن میزبان های اولیه این آفت به درختان میوه هجوم آورده و موجب بروز خسارت می شود.

سوسک گرده خوار بور (Epicometis hirta )

سوسک گرده خوار سیاه (Oxythyrea cinctella)

معرفی سوسک گرده خوار بور Tropinota (Epicometis) hirta

سوسک‌های بالغ Tropinota (Epicometis) hirta که معمولاً سوسک شکوفه سیب نامیده می‌شود، آفات شناخته‌شده‌ای روی تعداد زیادی از گیاهان کشت‌شده هستند . این گونه نسبت به گونه دوم شناخته شده تر است و خسارت بیشتری ایجاد می نماید. آنها می توانند با تغذیه از گل ها و میوه های مرحله اولیه مانند سیب، گلابی، آلو، درختان گیلاس و بسیاری از گیاهان دیگر آسیب زیادی وارد کنند. آنها همچنین برای آسیب رساندن به غلات از جمله چاودار، کلزا، گندم، جو و باقلا شناخته شده اند و می توانند از گل های علف هرز قاصدک ها و گل خراطین تغذیه کنند. گزارش هایی از حمله سوسک ها به گونه های مرکبات، بادام و براسیکا نیز وجود دارد.

سوسک ها کوچک تا متوسط با پشتی گرد گسترده، طول بدن: ۸-۱۳ میلی متر، مستطیلی شکل و رنگ بدن خاکستری تا سیاه می باشند. بدن آن ها به طور انبوه پوشیده از موهای بلند کرم/سفید رنگ می باشد. بخش زیر پیشانی با راس عمیق لبه، منقطع و دارای پوشش است. بخش پیش گُرده بدون لکه های پوسته پوسته، و با یک سوراخ میانی برجسته و طولی است روی بالپوش ها نیز پرز هایی همانند سوسک Glycyphana وجود دارد. طرح روی بالپوش ها دارای خطوط کم عمق و اشکال نامنظم و نقاط گرد می باشد .

معرفی سوسک گرده خوار سیاه (Oxythyrea cinctella)

Oxythyrea cinctella گونه ای از سوسک ها از خانواده Cetoniidae است. سوسک های سیاه بالغ دارای طول بدن ۷-۱۱ میلی متر می باشند. بدن آنها مسطح، مستطیلی شکل، سیاه رنگ و بدون درخشش جلب کننده است. سطح بدن به طور پراکنده با کرک پوشیده شده است ولی کرک بدن آن ها بسیار کمتر از سوسک ها گرده خوار بور می باشد.. لبه های قفسه سینه در این گونه دارای یک حاشیه سفید کم و بیش پیوسته است. بالپوش ها نیز با نقاط یا لکه های سفید نامنظم پوشیده شده اند.

سوسک سیاه بالغ همانند سوسک ها بور بالغ به گل های بسیاری از درختان باغ مانند گلابی، گیلاس، شاه بلوط اروپایی و سایر درختان میوه و گیاهان زینتی که در بهار شکوفه می دهند (مانند گل رز یا گل صد تومانی) آسیب می رساند. آن ها همچنین می توانند از بسیاری از علف های هرز گلدار، یعنی گونه های مختلف تغذیه کنند. این سوسک ها گلبرگ ها، بساک، لوله بساک و کلاله را می جوند و در نتیجه گل را نابارور می کنند. این آفت می تواند نه تنها به گل ها در مرحله شکوفه کامل، بلکه در مرحله جوانه آسیب برساند.

چرخه زندگی

در تصویر زیر چرخه زندگی گونه سوسک گرده خوار کلزا pollen beetle (Meligethes aeneus) را مشاهده می نمایید.

سوسک هابالغ زمستان را به صورت حشرات بالغ زمستانگذرانی می کنند و بسته به شرایط اب و هوایی منطقه از اوایل فروردین تا اواخر خرداد ممکن است تلقیح صورت گیرد و ماده ها تخم ریزی انجام دهند.

چرخه زندگی سوسک گرده خوار بور

سوسک گرده خوار بور یک نسل در سال دارد، زمستان را در شکل بالغ ( در منابعی نیز امده به صورت لارو زمستانگذرانی می کند. لارو در خاک زندگی می کند، از مواد گیاهی در حال پوسیدگی تغذیه می کند، هیچ آسیبی ایجاد نمی کند.) در مناطقی مانند مرتع که کشت خاک انجام نمی شود زمستانگذرانی می کند.

در بهار سوسک ها فعال می شوند و تا اواخر خرداد از گل ها تغذیه می کنند. سپس در لایه سطحی خاک تخم گذاری می کنند. لاروها از خرداد تا شهریور به آرامی شروع به رشد می کنند. در اواخر تیر تا اواسط مرداد، آنها در مرحله شفیره هستند. حشرات بالغ در اواخر مرداد تا اوایل شهریور ظاهر می شوند. آنها در طول زمستان در خاک باقی می مانند تا بهار بعد که دمای ثابت ۷ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی ۵۵-۶۰ درصد شد، فعال می شوند.

اولین پرواز بزرگسالان بسته به مناطق مختلف، متفاوت است. پرواز بزرگسالان در ماه فروردین و اردیبهشت در بالاترین تراکم جمعیت می باشند. شکوفه های آلبالو برای این آفت بسیار جذاب است. مشخص شده است که اگرچه فعالیت بزرگسالان در روزهای آفتابی و گرم زیاد است، اما در هوای بارانی کاهش می یابد.

این سوسک ها در روز فعال و قابل مشاهده هستند و شب ها در خاک مخفی می شوند.

روش های مقابله با این دو گونه از سوسک ها تقریبا مشابه است و استفاده از تله های سطلی از روش های متدوال برای به دام انداختان این سوسک ها می باشد. تله را باید در باغات از شاخه های پایین آویزان کرد یا روی خاک قرار داد و یا به تیرک محکم کرد. در روش مقابله با سوسک گرده خوار سیاه بسیار مهم است که قیف بالای تله به رنگ زرد مایل به سبز فلورسنت ( برخلاف سوسک های گرده خوار بور که رنگ آبی را ترجیح می دهند) تا وحتی امکان درجایی نصب شود یا قرار داده شود که بیشترین ساعات را در طول روز با نور خورشید در تماس باشد. سوسک ها دوست ندارند در سایه بیایند.

روش های مقابله با سوسک گرده خوار بور

روش های مقابله این سوسک ها همانطور که در پاراگراف بالا اشاره شد به صورت مشابه می باشد ولی بعلت اینکه سوسک های گرده خوار بور شیوع و پراکندگی بیشتری دارند. بیشتر این گونه توضیح داده خواهد شد.

Epicometis hirta به گل ها و جوانه های گل میوه های هسته دار آسیب می رساند. مبارزه شیمیایی با این آفت توصیه نمی شود زیرا سمپاشی ها معمولاً در دوره گلدهی که زنبورها و سایر گرده افشان ها حضور دارند استفاده می شود و می تواند باعث مرگ و میر کنترل نشده این گونه های مهم شود. به عبارتی دیگر مبارزه شیمیایی از جهتی ممکن است این سوسک ها را از بین ببرد و گرده افشانی و در ادامه تقیح گل ها را بهتر نماید ولی از جهت دیگر سمپاشی با حشره کش ها، به همراه سوسک های گرده خوار حشرات گرده افشان را نیز نابود می کند و میزان گرده افشانی و تقلیح گل ها را کاهش می دهد.

به دام انداختن انبوه بزرگسالان می تواند یک جایگزین برای استفاده از سموم شیمیایی باشد به شرطی که یک سیستم به دام انداختن کارآمد در دسترس باشد. اخیراً، یک جاذب شیمیایی دوتایی متشکل از سینامیل الکل (۳-فنیل-۲-پروپنیل الکل) و ترانس آنتول ((E)-4-پروپنیل-متوکسی بنزن تهیه شده است، که ثابت کرد برای بزرگسالان آفت سوسک گرده خوار بور جذاب است. تصور می‌شود که این ترکیبات که از اجزای رایج رایحه گل هستند و نشانه‌های شیمیایی را نشان می‌دهند که به E. hirta کمک می‌کند تا غذای خود یعنی گل‌ها را پیدا کند. یک تله کارآمد برای آفت باید مهمترین نشانه هایی را که حشره برای مکان یابی مکان های تغذیه خود استفاده می کند، به طور بهینه ترکیب کند. مشابه بسیاری از حشرات دیگر که از گل تغذیه می‌کنند. نشانه‌های رنگی نیز در مورد E. hirta اهمیت حیاتی دارند. جذابیت رنگ آبی برای E. hirta گزارش شده است.

در مقاله دیگر نیز از قیف ها آبی رنگ به همراه نسبت ۱:۱ ترانس سینامیل الکل + ترانس آنتول شامل جاذب های شیمیایی در همه تله ها استفاده شد. تله هایی با جاذب ها و آب در زیر آنها در قسمت بیرونی درخت قرار داده شد. بصورتی که روی شاخه های درختان در جهت های مختلف (یک شاخه از هر پنج درخت) و در ارتفاع ۱.۵ متری از سطح زمین و یا روی سیمی که به دو تیر در وسط یک ردیف در باغ وصل شدند آویزان شدند. میزان سوسک ها در تله هایی که که روی تیرک نصب شده بودند بیشتر از تله هایی بود که روی شاخه درختان آویزان بودند.

در مقاله ای نیز تله ها یا سطل هایی به سه رنگ آبی تیره، آبی روشن و رنگ سفید برای به دام انداختن سوسک های گرده خوار بور روی شکوفه های درخت گیلاس آزمایش شد. میزان صید سوسک های بالغ در تله‌های رنگ آبی روشن در دوره شکوفه‌دهی گیلاس به‌طور معنی‌داری بیشتر از تله‌های جذب‌کننده سفید و آبی تیره است. لذا این رنگ به صورت متداول در دنیا مورد استفاده قرار می گیرند از این رو استفاده از این تله به عنوان موثرترین تله شناخته شد.

در عارضه میوه های توت فرنگی، یکی از دلایلی که میوه ها بدشکل، فرورفته و بند بند شده اند گرده افشانی ناقص و تلقیح نامناسب است که علت آن ممکن است همین سوسک های گرده خوار باشد.

این آفت به گل های توت فرنگی نیز خسارت وارد می نماید. تله هایی مخصوصی با دهانه به رنگ آب برای جمع آوری این آفت توصیه شده است. استفاده از این تله ها در تراکم ۱۲-۱۵ تله در هکتار در کاهش تعداد سوسک ها در زراعت توت فرنگی و باغ سیب موثر بود.

تعداد این تله ها  (و یا مجموع سطح یا اندازه آنها در باغ) خیلی مهم است چون باید بتوانند قبل از رفتن حشرات روی گلهای درخت آنها را به سوی خود جلب و به دام بیندازند لذا بستگی به نوع گونه باغی، تعداد، سن درختان و تک باغ بودن یا نبودن، باید تعداد تله ها را افزایش داد. تعداد به میزان شیوع آفت نیز بستگی دارد و از تعداد ۲۵ تله در هکتار تا هر ۵۰ تا ۱۰۰ مترمربع یک تله متغیر است. در موارد حضور آفت و خسارت شدید برای هر ۵ درخت می توان یک تله در نظر گرفته شود.

تعویض مخلوط داخل تله ها و دور ریختن سوسکهای شکار شده و مرده و یا به اصطلاح شارژ تله ها باید بلافاصله بعد از پر شدن یا تبخیر محتویات آن انجام گیرد.

برای کارایی خوب و مناسب تله ها می بایست از مواد جاذب (یک واحد سینامیل الکل به همراه یک واحد ترانس آنتول) که در پاراگراف های بالا توضیح داده شد استفاده نمود. اما در شرایط عمومی و روستاهای کمی دور از شهر که دسترسی و تهیه مواد جاذب خیلی میسر نمی باشد، کاربرد تله های سطلی آبی رنگ (آبی نیسانی) محتوی مخلوط آْب و مایع ظرفشویی (غلظت محلول را بالا ببرد و سوسک از آب غلیظ نتواند به راحتی خارج شود) و چند قطره سم حشره کش مالاتیون و یا دورسبان (برای اثر کشندگی آن) می تواند موثر و کارآمد باشد.

تعداد تله ها بر اساس عوامل مختلف من جمله میزان شیوع و هجوم آفت در نظر گرفته می شود.

شخم زدن کف باغ در پاییز یا در زمستان می تواند موجب از بین بردن یا کاهش جمعیت سوسک های زمستان گذران شود.

تکاندن درخت هنگام صبح و جمع آوری سوسکها و کشتن آنها از روش های دیگر مقابله ای این آفت می باشد.

کاشت گیاهان تله: گیاهانی با گل های به رنگ سفید، زرد و آبی خیلی روشن و یا گیاهانی با توده های متراکم شکوفه های روی یک شاخه و یا گیاهانی با گل آذین های درشت و متراکم این حشرات را به سوی خود جلب می کند و بدین طریق زراعت اصلی یا درخت اصلی ما کمتر دچار این خسارت می شود.

در مناطقی که به دلیل شرایط آب و هوایی به جز درختان میوه، گیاه گلدار دیگری در زمان خارج شدن حشرات کامل وجود نداشته باشد خسارت بیشتری ایجاد می شود. کشت گیاهان تله از مهمترین راههای جلوگیری از خسارت سوسک گرده خوار می باشد.

استفاده از سموم شیمیایی برای مقابله با این آفت توصیه نشده است. اما در منابعی حشره کش فوزالون با دز مصرف ۲ لیتر در هزار آمده است. که بعد از ریزش (سه چهارم گلبرگها) درهنگام غروب افتاب سمپاشی شود.

سمپاشی را باید هنگام غروب یا شب (کمترین خسارت به حشرات گرده افشان و عدم تحرک سوسک ها) و با استفاده از سموم ضربه ای (گروه پیروتروئیدها) انجام داد. حشره کش سایپرمترین با دز مصرف یک لیتر در هزار نیز می تواند اثر مناسبی برای مقابله با این آفت داشته باشد.

reza malek

همه پست های نویسنده