- سبدخرید خالی است.
- ادامه خرید
Melanose
بیماری قارچی ملانوز در بیشتر کشور های مرکبات خیز جهان وجود دارد. اما در مناطق مرطوب شیوع بیشتری دارد.
عامل بیماری ملانوز قارچ Diaporthe citri می باشد. ملانوز می تواند در همه درختان مرکبات (با هر سنی) روی میوه، برگ، شاخه ها و در شرایطی حتی روی تنه اصلی درخت نیز تاثیر بگذارد.
اسپور های این قارچ توسط ریزش قطرات باران به برگ های پایینی منتقل می شوند و یا پس از برخورد قطرات باران با برگ یا میوه همراه با قطرات تراوش پیدا می کند و پخش می شود و یا گسترش می یابد.
اگر در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد ۱۰-۱۲ ساعت رطوبت و یا خیسی برگ ها وجود و ادامه داشته باشد اسپورهای قارچ جوانه می زنند و به بافت های گیاهی نفوذ پیدا می کنند ( در منطقه شمال کشور این شرایط عموما از اواسط تا اواخر بهار ممکن است وجود داشته باشد، در تابستان نیز گاها ممکن است با ایجاد بارندگی شرایط مطلوب برای رشد این بیماری بوجود بیاید). اگر دما زیر ۲۰ درجه سانتیگراد باشد، دوره خیسی طولانی تری برای آلودگی لازم است .
چرخه زندگی این قارچ روی سرشاخه های خشکیده کامل می شود. در مناطق گرمسیری چون که چوب های مرده که اسپور های قارچ روی آن ها تشکیل می شوند به سرعت می پوسند، در این مناطق شیوع کمتری دارند.
انواع درختان مرکبات به بیماری ملانوز حساس می باشند اما گریپ فروت و لیموی خاگی بیشتر آلوده می شوند. زمانی که مقدار زیادی چوب ها یا شاخه های خشکیده در تاج پوشش درخت موجود باشد و هرس نشده باشد، آلودگی به سرعت تشدید می شود.
آسیب پوست میوه بر اثر این قارچ سطحی می باشد و چنانچه میوه در صنایع تبدیلی مصرف شود، این بیماری اهمیتی ندارد. مرحله بعد از ریزش گلبرگ ها و تشکیل میوه مرحله بسیار حساس آلودگی به این بیماری می باشد و اگر شرایط رطوبت (خیسی) و دما مناسب باشد می تواند آسیب شدیدی به میوه وارد شود. مدت ۸-۹ هفته بعد از ریزش گلبرگ ها، میوه ها به این بیماری حساسند و بعد از آن دیگر آلودگی برای میوه ها اتفاق نمی افتد.
نشانه ای بیماری ملانوز روی میوه بسته به زمان و سطح آلودگی، متفاوت است.
ملانوز خشتی (Mud cake melanose) زمانی که پوست میوه در زمان کوتاهی بعد از ریزش گلبرگ ها به شدت آلوده شده باشد اتفاق می فتد.
ملانوز خال مگسی (Flyspeck melanose) زمانی که پوست میوه در انتهای مراحل حساسیت میوه به این بیماری آلوده شده باشد نشانه ها به صورت خال های ریز و پراکنده روی میوه تشکیل می شود.
ملانوز اشکی (Tear streak pattern) بدین صورت است که زمانی که آلودگی روی شاخه یا دم میوه وجود داشته باشد، به همراه بارندگی یا خیسی از دم میوه تا بخش ناف میوه انتقال می یابد و در این مسیر به صورت اشک ردی از خود روی پوست میوه باقی می گذارد و الگوی ملانوز اشکی را بوجود می آورد.
آسیب و یا نشانه های روی برگ بدین صورت است که جوش های روی برگ ابتدا با هاله زردرنگی احاطه می شوند اما به مرور بخش های سبزرد اطراف جوش دوباره سبز خواهند شد و جوش های سیاه چوب پنبه ای بعنوان تنها نشانه های این بیماری باقی می ماند. در ادامه موجب بدشکلی برگ و حتی سرخشکیدگی سرشاخه ها می شود.
قارچ عامل ملانوز به شاخه و برگ ها و میوه های جوان بیشتر حمله می کند. هنگامی که برگ ها و میوه ها بزرگتر می شوند و بافت برگ و میوه کامل و ضخیم تر می شود نسبت به این بیماری مقاوم می شوند.
درختان جوان بعلت اینکه در تاج پوشش خود چوب خشکیده کمتری دارند، کمتر از درختان مسن به ملانوز آلوده می شوند.
تصویر زیر ملانوز ستاره ای (Star melanose) را روی برگ های گریپ فروت نشان می دهد.
وقتی آلودگی دیر هنگام اتفاق بیافتد (زمانی که برگ ها بزرگ تر شوند) تاثیر کمی دارد. برگ ها زمانی که کاملا بزرگ شوند نسبت به آلودگی مقاوم می شوند. برگ ها یک هفته بعد از خارج شدن از جوانه به بیماری ملانوز حساسند و چون جوانه ها در اوایل فروردین رویش می کنند و عموما در این هنگام هوا هنوز نسبتا سرد است، بیماری خسارت خاصی برای برگ ها ایجاد نمی کنند. اما در اواخر تابستان در برخی ارقام مرکبات بویژه تامسون ناول که جوانه زنی تابستانه و یا حتی در پاییز، جوانه زنی پاییزه داریم، شرایط برای رشد قارچ مهیا می شود وممکن است خسارت برگی راشاهد باشیم.
سلول های اپیدرمی و زیر اپیدرمی به اندازه و عمق ۶ سلول از بین می روند و از انگوم قهوه ای متمایل به قرمز پر می شوند. در زیر سلول های مرده یک پوستی ایجاد می شود که موجب رانش سلول های مرده به سطح می شود و کوتیکول برگ ظاهر سمباده ای می گیرد.
آسیب و نشانه های روی میوه عموما به صورت جوشهایی روی میوه می باشد. میوه زمان محدودی بعد از ریزش گلربرگ ها (۳-۵ ماه) به حمله قارچ حساس است. اندازه جوش های روی میوه آلوده شده، بسته به سنی (زمانی) که میوه دچار آلودگی شده است دارد و کاملا متغیر می باشد. وقتی که آلودگی بلافاصله بعد از ریزش گلبرگ ها رخ دهد جوشهای نسبتا بزرگی ایجاد می شود و چنانچه تعداد آنها زیاد باشد و به هم بپیوندند قسمت وسیعی را تشکیل می دهند. چنین قسمت هایی غالبا ترک می خورند و نقشی را بوجود می آورند که ملانوز خشتی نامیده می شود.
پراکندگی جوش ها بستگی دارد به اینکه آب محتوای اسپور روی میوه ساکن است یا جریان دارد. اگر آب حاوی اسپور روی میوه شسه شود یا جریان داشته باشد نقشی را به وجود می آورد که ملانوز اشکی نامیده می شود.
آلودگی و پیشرفت بیماری وقتی در باغات رخ می دهد که میوه ها کوچک هستند. لذا در زمان برداشت یا پس از برداشت یا انبار داری بایستی دقت شود که بیماری ملانوز مربوط به مراحل اولیه رشد میوه است و با خسارت کنه زنگ مرکبات، اشتباه گرفته نشود. تفاوت دیگر آن که در آلودگی ملانوز برآمدگی ها و جوش هایی که تشکیل می شود زبر و برآمده می باشد اما در خسارت کنه زنگ مرکبات، لکه و نقاط سیاه یا زنگ زده روی سطح میوه را داریم اما در داخل پوست میوه برآمدگی های خاصی را مشاهده نخواهیم کرد .
کنه زنگ مرکبات شیره پوست میوه و برگ را می مکد و نشانه های زنگ نارنجی و نقره ای را روی لیمو و سایر ارقام مرکبات به جای می گذارد (سطح صاف لکه دار).
عامل بیماری زای قارچی در داخل جوش های سیاه رنگ وجود دارد. از این رو فقط به فاصله کمی انتشار می یابند که با ردیابی سرشاخه ها و یا میوه های شدیدا آلوده می توان شاخه های خشکیده و آلوده به قارچ را در بالای درخت تشخیص داد.
عامل بیماری زای این قارچ به صورت پیکنووسپورهای قارچ، خیلی بیشتر از آسکوسپور ها تولید می شوند ولی تنها توسط قطرات آب منتشر می شوند. اما اسکوسپور ها با باد هم منتقل می شوند (مخصوصا اگر مقادیر زیادی چوب خشکیده روی درخت یا روی زمین باشد یا انبوهی از سرشاخه های باقی مانده در باغ وجود داشته باشد) لذا انتشار سریعتر و شیوع بیشتر دارند و همین امر موجب می شود خسارت بیشتری ایجاد نمایند و به همین دلیل اهمیت بیشتری هم دارند.
راه ها پیشگیری و مقابله با بیماری قارچی ملانوز:
- کاشت واریته مناسب (در میان مرکبات نارنگی ژاپنی و پرتقال ناول به این بیماری حساس ترند و پرتقال خونی، پرتقال والنسیا و نارنگی انشو به ملانوز مقاومند چون جستهایی که در فصل تابستان ایجاد می کنند بسیار کم است، به همین دلیل ملانوز به برگ ها و شاخه های جوان آنها خسارت بسیار کمتری می زند ).
- انتخاب منطقه کاشت مناسب (مرکبات را بایستی در مناطق آفتابی با بارندگی کم کاشت).
- هرس شاخه های خشک و مرده (شاخه های جوانی که اخیرا مرده اند منبع اصلی آلودگی اولیه برای اسپور های قارچی محسوب می شوند. هرس تمامی قسمت های خشکیده در تاج پوشش درختان، می تواند مایه بیماری زای قارچ را تا حدی از بین ببرد و شدت بیماری را کاهش دهد).
- جمع آوری تمامی بقایای هرس و برگ های روی زمین
- استفاده از سموم شیمیایی (قارچ کش های مسی) روی میوه ها و برگهای جوان درختان.
سمپاشی درختان بیمار با قارچ کش ها در جلوگیری و کنترل آلودگی سرشاخه ها تاثیر کمی دارد، مگر اینکه سمپاشی بار ها تکرار شود. با این حال در بیشتر کشور ها برای کنترل بیماری قارچی ملانوز از قارچ کش های مسی استفاده می شود. زمان مصرف قارچ کش ها برای ملانوز به شرایط آب و هوایی بستگی دارد. قارچ کش های مسی اگر به میزان کم و دفعات زیاد مصرف شوند، ملانوز را بیشتر کنترل می کنند تا زمانی که به میزان زیاد و دفعات کم مصرف می شوند. توصیه می شود که استفاده از قارچ کش ها تا آن هنگام که میوه به دو سوم اندازه کامل خود برسد به تکرار استفاده شود .
بهترین زمان سمپاشی مرکبات بویژه رقم حساس واشنگتون ناول بعد از ریزش تمام گلبرگ ها می باشد و اگر میزان شیوع بیماری در باغ بالا باشد و شاخه های خشک زیادی روی درختان وجود داشته باشد و شرایط آب و هوایی هم برای رشد قارچ مطلوب باشد، تکرار سمپاشی ۶-۸ هفته بعد از سمپاشی اول توصیه می شود.
