- سبدخرید خالی است.
- ادامه خرید
هرس درخت گیلاس در دو زمان و به دو صورت هرس فرم و هرس باردهی است.
درخت گیلاس درسال اول ،دوم و سوم نیاز به هرس فرم دهی دارد (تربیت اسکلت درخت) و از سال چهارم و به بعد هرس باردهی در گیلاس انجام می شود.
هدف از نوع هرس فرم ، ایجاد شکل و چهارچوب مناسب با توجه به طبیعت گیاه است که بتواند عملکرد و کیفیت مناسبی را در آینده داشته باشد. با انجام هرس فرم، شکل و فرم تربیتی درخت تعریف شده و بر اساس آن درخت تربیت می‌گردد که ممکن است پابلند، پاکوتاه، مخروطی، پهن یا آزاد باشد.
انتخاب فرم در درختان میوه مسئله‌ای تصادفی نیست، بلکه تابع شرایط بسیاری از جمله خصوصیات پایه و پیوندک، قدرت رشد رویشی آنها، نوع واریته، شرایط اقلیمی و حاصل‌خیزی خاک می‌باشد.
در هر حال با توجه به اینکه هرس فرم در کیفیت و کمیت میوه و باردهی درختان اثر دارد، لازم است سیستم پرورشی طوری انتخاب شود که بتواند تعادل واقعی بین ریشه و قسمت هوایی را حفظ نماید.
آنچه که مهم است افزایش طول عمر، باردهی متناسب و مداوم و یکنواخت در هر سال، آسانی تمامی عملیات کشاورزی و باغداری (مدیریت باغ) در روی آنها می‌باشد. نهایتاً یک فرم خوب و ایده‌آل در یک درخت آن است که هوا و نور در یک وضع تقریباً معین و مساوی در اختیار تمامی جهات درخت قرار گیرد.
فرم های مختلف برای تربیت درخت گیلاس وجود دارد که در سه سال اول بایستی رعایت شود. بر اساس تجارب و پژوهش هایی که در دنیا و همچنین در سال های اخیر در ایران انجام شده است فرم تربیت اسپیندل بعنوان موفق ترین و بهترین فرم تربیت درخت گیلاس شناخته شده است.
فرم شلجمی Modified Leader
فرم جامی Open Center
فرم اسپیندل Spindle
در فرم اسپندل یک شاخه بعنوان شاخه اصلی یا لیدر (مستقیم رو به بالا) در نظر گرفته میشود و چهار بازو در چهار جهت درخت در اطراف شاخه اصلی بعنوان طبقه اول حفظ میشود و در حدود یک متر بالاتر از بازو های طبقه اول، در طبقه دوم مجدد یک شاخه اصلی و چهار بازو ایجاد و یا انتخاب می شود و در طبقه سوم نیز چهار بازو به همراه شاخه اصلی دیگر خواهید داشت. فرم تربیت اسپیندل یک حسن و یک عیب دارد.
اشکال فرم اسپیندل این است که در این روش یک سال تاخیر در باردهی خواهید داشت ولی اگر بتوانید به صورت داربستی شاخه ها را باز کنید شاخه ها تاخیری در باردهی نخواهند داشت و در سال دوم میوه می دهند . همچنین حسن روش اسپیندل این است که انجام این فرم تربیتی بدون هزینه خواهد بود.
هرس فرم اسپیندل ساده است ولی چون ساختار و اسکلت اصلی درخت در سه سال اول شکل می گیرد می بایست طی سه سال انجام شود و هر سال دو تکنیک مهم برای این فرم تربیتی صورت می گیرد که در ادامه ذکر خواهد شد.
سال اول
در سال اول مدتی پس از کاشت درخت عمل سر زنی در ارتفاع ۸۰ سانتیمتری درخت از سطح خاک انجام می شود. بعضی از باغداران در همان زمان ابتدای کاشت عمل سر زنی را انجام می دهند که این موضوع خیلی مورد تائید نیست چونکه موجب می شود به مرور زمان تا ۱۰ سانتیمتر زیر محل برش سر خشکیدگی اتفاق بیفتد که محل نفوذ عوامل قارچی و بیماری زا می شود. توصیه می شود عمل سر زنی بعد از استقرار نهال و تورم جوانه ها که مصادف با اوایل فروردین ماه است صورت گیرد.
سر زنی موجب تحریک رشد جوانه های جانبی در طول ارتفاع درخت می شود.
با کلیک روی این متن، قسمت اول ویدئو آموزش عملی هرس گیلاس را در آپارات مشاهده نمایید.
این عمل، حذف غالبیت انتهایی (سرزنی) موجب می شود در طول فصل رشد جوانه های جانبی شروع به فعالیت کنند و شاخه های جانبی خوبی در اواخر خرداد و یا اوایل تیر تشکیل می شوند.
توجه شود در هرس گیلاس شاخه اصلی (لیدر، پیشاهنگ) به استثنا مرحله اول که سرزنی می شود به هیچ عنوان قطع نشود. شاخه لیدر در فرم دهی و تشکیل بازوهای درخت بسیار حائز اهمیت است.
تا اوایل یا اواسط تیر ماه به شاخه های جانبی اجازه رشد داده می شود. جوانه های تشکیل شده روی تنه اصلی تا ارتفاع ۵۰ سانتیمتری از سطح خاک حذف می شوند و جوانه های تشکیل شده در بالاتر ۵۰ سانتی متر حفظ می شوند. بهترین حالت این است که حداقل چهار شاخه جانبی در چهار طرف تنه و در ار تفاع بالای ۵۰ سانتیمتری خاک تشکیل شود (اگر شاخه های جانبی بیشتر تشکیل شده باشد حذف می شوند). در شرایطی که چهار شاخه جانبی در چهار سمت درخت وجود دارد شرایط فرم یا تربیت درخت آسان می باشد. بهتر است که بازوها نزدیک به هم نباشند و حداقل ۱۰ سانتیمتر روی تنه با هم فاصله داشته باشند.
اما این شرایط چهار بازو همواره بوجود نمی آید و در مواردی ممکن است تنها یک شاخه جانبی، دو و یا سه شاخه جانبی نیز تشکیل شود. همچنین ممکن است تنها لیدر اصلی رشد کرده باشد و شاخه جانبی تشکیل نشده باشد. در این شرایط مهارت شخص هرس کننده بسیار مهم است.
در تابستان سال اول درخت گیلاسی خواهید داشت که دارای لیدر و شاخه های جانبی می باشد. در این زمان سعی باغدار می بایست بر این باشد که شاخه های جانبی زوایه باز تری با تنه اصلی داشته باشند. هرچه بتوانید این زاویه را به ۵۰ تا ۶۰ درجه برسانید. در این حالت رشد رویشی گرفته خواهد شد و جوانه ها بارده می شوند و شروع باردهی درخت، زودتر اتفاق می افتد. در باغ های مکانیزه این باز نمودن زاویه شاخه ها با داربست و سیم انجام می شود اما در ۸۰ درصد باغ های گیلاس کشور امکانات داربست وجود ندارد و معمولا برای این منظور از تکنیک قطاعی دوبل استفاده می شود.
روش های دیگری نیز برای باز نمودن شاخه ها وجود دارد همانند بستن شاخه ها با نخ و بستن نخ به یک وزنه یا سنگ روی زمین و یا بستن نخ ها به چوب ها که از قبل در داخل زمین محکم قرار داده شده است.
در مواردی دیده شده است باغداران زاویه شاخه ها را توسط چوب هایی که بین بازو ها و تن اصلی قرار می دهند باز می کنند.
با کلیک روی این متن، قسمت دوم ویدئو آموزش عملی هرس گیلاس را در آپارات مشاهده نمایید.
دو تکنیک در فرم هرس اسپیندل وجود دارد که موجب تربیت و یا فرم مناسب درخت گیلاس می شود.
۱- تکنینک قطاعی دوبل یا دبل سکتوریال (Sectorial double pruning) روی شاخه های جانبی انجام می شود.
۲- تکنیک جوانه برداری (Debudding) روی شاخه اصلی یا لیدر انجام می شود.
از تکنیک هرس فرم اسپیندل، تکنینک دبل سکتوریال (Sectorial double pruning) برش دوبل، هرس قطاعی دوبل و یا سیستم مجاری می باشد که معمولا در اوایل تابستان سال اول و یا در فصل خواب درخت ( زمستان) انجام می شود.
هرس قطاعی دوبل: یک برش دوگانه درطی فصل تابستان و یا فصل خواب (زمستان) در شاخه های جانبی انجام می شود.
با رشد شاخه عمودی (جوانه رو به داخل درخت) و شاخه افقی (جوانه رو به بیرون درخت) از محل برش، شاخه یا جوانه عمودی (جوانه رو به داخل درخت) در اواخر همان فصل، یا در برخی موارد در تابستان سال بعد برداشته (حذف-هرس) میشود و شاخه افقی بعنوان یک بازوی قوی (با زاویه بازتر نسبت به تنه اصلی) برای تولید میوه باقی می‌ماند. با این روش زاویه بازوهای اصلی در طبقه اول درخت بازتر می شوند و درخت به مرحله باردهی خود نزدیکتر می شود.
می بایست دقت شود زاویه برش در خلاف جهت جوانه باشد و چند میلیمتر بالا تر از جوانه روبه داخل درخت برش انجام شود.
تکنیک جوانه برداری: در گیلاس مسئله ای که وجود دارد این است شاخه اصلی یا لیدر رشد طولی زیادی دارد و شاخه های جانبی به صورت طبیعی در انتهای شاخه اصلی بوجود می آید که اصلا محل خوبی نیست . در اسکلت مناسب و یا ساختار مناسب درخت، نیاز است که شاخه های جانبی طبقه دوم در فاصله حدود ۸۰ سانتیمتر تا ۱ متری از طبقه اول تشکیل شود.
در این شرایط اگر طول شاخه اصلی بعد از بازوهای طبقه اول، کمتر از ۱ متر بود سر زنی مجدد انجام می شود تا جوانه زنی تحریک شود ولی اگر رشد شاخه اصلی بالا و حدود ۲ متر بود از تکنیک جوانه برداری (Debudding) استفاده می شود . بدین صورت اگر قصد بر این باشد در فاصله حدود ۸۰ سانتیمتر از طبقه اول شاخه های جانبی یا بازوهای طبقه دوم بوجود بیاید، می باید در حدود ۴۰ سانتیمتر بالاتر از آن ناحیه مد نظر چند جوانه (۴ تا ۵ جوانه) کنار برگ را با ناخن از بین برد (فاصله حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر بالاتر ازطبق اول) به اصطلاح جوانه ها را کور کرد به این عمل جوانه بردای گفته می شود. توجه شود در ناحیه ای جوانه بردای انجام شود که حداقل ۴ تا ۵ جوانه تا نوک شاخه اصلی وجود داشته باشد.
سال دوم
در سال دوم بعد از اینکه کارهای سال اول تکنینک قطاعی دوبل روی بازو ها و جوانه برداری روی شاخه اصلی(لیدر) انجام شد . ملاحظه می شود که در بازوها، جوانه های رو به بالا و رو به پایین رشد کرده اند . در سال دوم (معمولا در اوایل تابستان) این جوانه های رو به بالا حذف می شود با این عمل زاویه بین بازو و تنه اصلی در طبقه اول باز می شود.
همچنین در سال دوم ملاحظه می شود از محل جوانه برداری روی شاخه اصلی(لیدر) در سال اول ، بازو های جدید به وجود آمده است. در نتیجه همان تکنیک قطاعی دوبل را که روی بازو های طبقه اول (در سال اول) انجام داده اید برای طبقه دوم نیز انجام دهید. در طبقه دوم نیز یک شاخه بعنوان شاخه اصلی یا لیدر در نظر گرفته شود و شاخه های جانبی که ترجیحا چهار شاخه در چهار طرف درخت می باشد بعنوان بازو های طبقه دو انتخاب کنید و در طول ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتری از محل دقیق بالای جوانه های رو به داخل درخت هرس نمایید.
همچنین در سال دوم در صورت رشد تنه اصلی (شاخه لیدر) و به منظور ایجاد طبقه سوم می توان تکنینک جوانه برداری را در فاصله مناسب نسبت به طبقه دوم انجام داد .
سال سوم
در سال سوم جوانه های بالایی بازو های طبقه دوم حذف می شود و تکنیک قطاعی دوبل برای بازو های طبقه سوم نیز انجام می شود.
با سه سال کار، تقریبا ساختار و اسکلت درخت شکل می گیرد و در تابستان سال سوم هرس فرم درخت به اتمام می رسد و در سال چهارم هرس باردهی و عمدتا هرس تابستانه می باشد.
درختان گیلاس از سال چهارم و به ویژه سال پنجم به باردهی اقتصادی می رسند و در شرایطی که فرم درخت خوب باشد باردهی خوبی نیز انتظار می رود.
هرس باردهی
با کلیک روی این متن، قسمت سوم ویدئو آموزش عملی هرس گیلاس را در آپارات مشاهده نمایید.
درختانی که از سال اول تا سوم خوب تربیت شده باشند و اصول هرس فرم اسپیندل روی آن ها خوب رعایت شده باشد. بدین معنی که طبقه اول، دوم و سوم خوب ایجاد شده باشد و بازوها کاملا باز باشند. هرس باردهی در این حالت بسیار ساده و کم خواهد بود.
هرس باردهی می تواند در دو زمان از سال، اواسط تیر (بعد از برداشت میوه) یا اواسط زمستان (دوره خواب درخت) انجام شود. انتخاب هر کدام از این زمان ها به عوامل مختلف که شامل نوع رقم شرایط محیطی و میزان یا شدت هرس و عوامل دیگر است بستگی دارد.
ارقام مختلف گیلاس عادت رشدی متفاوتی دارند . لذا در بین ارقام مختلف گیلاس نحوه تربیت (فرم) و هرس متفاوت است.
شکل تاج های مختلفی در ارقام مختلف گیلاس وجود دارد که شامل:
۱- تاج کاملا گسترده
۲- تاج ستونی
۳- تاج نیمه گسترده
۴-در بعضی از ارقام تاج آویزان یا افتاده نیز دیده می شود.
در موقع هرس باردهی ، شخص هرس کننده می بایست عادت رشدی درخت را در نظر داشته باشد.
درختان گیلاس برای باردهی نیاز به هرس ندارند چونکه گل ها و در ادمه میوه ها، روی شاخه های دو یا چند ساله تشکیل می شود.
هدف از هرس درخت گیلاس شامل:
حذف شاخه های خشک، بیمار و آفت زده
حذف شاخه های یا جوانه هایی که به سمت داخل درخت یا مستقیم (عمودی) به سمت بالای درخت رشد می کنند
بهبود شرایط تهویه و جذب مناسب نور در داخل تاج درخت
حذف شاخه های طویل و محدود کردن رشد رویشی
عادت باردهی درگیلاس عمدتا روی اسپور ها (جوانه های گل دهنده یا جوانه های میوه دهنده) دو ساله و به بالاست و اتفاق خوب این است که این جوانه ها حداقل ۸ سال عادت باردهی خود را حفظ می کنند. در تصویر زیر اسپورهای میوه دهنده را مشاهده می نمایید.
شاخه های جدید یکساله عموما دارای جوانه های رویشی (جوانه های برگی) هستند (در تصویر بالا مشاهده می نمایید). اگر محل تشکیل شاخه های جدید در منطقه مناسبی (در زاویه مناسب بازو ها) از درخت باشد این شاخه ها بعنوان شکل، تاج یا کانوپی درخت حفظ می شوند تا در سال های آینده بعنوان شاخه بارده ( در سال دوم و سوم تبدیل به جوانه زایشی می شوند) عمل کنند . سعی در تربیت و فرم هرس نیز بایستی به گونه ای باشد که هرساله، تعدادی از جوانه های جانبی که از بازو های اصلی خارج می شوند حفظ شوند تا با بالا رفتن سن درخت حجم بالاتر و متناسب تر کانوپی بدست بیاید و میزان گلدهی و در نتیجه میوه دهی درخت افزایش یابد (در تصویر زیر مشاهده می نمایید).
ولی اگر محل رشد شاخه های جانبی در جهت داخل درخت، تقاطع با شاخه های دیگر و یا مستقیم رو به بالا باشد، در هرس تابستانه یا زمستانه حذف می شوند.
لذا افرادی که کار هرس انجام می دهند باید شاخه های یا اندام های بارده را حفظ کنند و خیلی روی این شاخه ها عمل هرس را انجام ندهند.
به طور کلی توصیه می شود هرس باردهی بعد از برداشت میوه انجام شود. عمدتا برداشت میوه گیلاس بسته به نوع رقم، در اواخر خرداد تا اوایل تیر ماه برداشت می شود. لذا اواسط تیر ماه زمان مناسبی برای برای هرس باردهی درختان گیلاس می باشد. اگر تربیت نهال خوب انجام شده باشد هرس باردهی در تابستان بسیار کم و محدود و شاید در حد چند شاخه باشد. با انجام این هرس دیگر نیاز به هرس زمستانه نمی باشد.
در مواردی که درختان خوب تربیت نشده اند و هرس فرم به خوبی انجام نشده است. هرس شدیدتر با حذف شاخه های زیاد و همچنین حذف شاخه های قطور مد نظر است . لذا در چنین شرایطی هرس تابستانه بعلت اینکه درخت را به شدت دچار تنش ها ( تنش خشکی- بیماری وآفت) می کند، اصلا توصیه نمی شود. بهتر است این شکل از هرس ها در زمستان و زمانی که درخت در خواب است صورت گیرد. در تصویر زیر مشاهده می نمایید شاخه های قطور درخت گیلاس در فصل خواب درخت حذف شده اند.
