بیماری لکه شکلاتی باقلا

Chocolate spot of faba bean

لکه شکلاتی باقلا مهمترین و مخربترین بیماری باقلا می باشد که در تمام مناطق زیر کشت این گیاه مشاهده می شود. در شرایط آلودگی شدید، خسارت بیماری در ارقام متحمل ۳۴% و در ارقام حساس تا ۶۰% گزارش شده است.

باقلا، نخود، لوبیا، عدس و سویا از میزبانهای قارچ عامل بیماری هستند. اما بیشترین میزان خسارت روی
بوته های باقلا مشاهده شده است.

لکه شکلاتی یک بیماری قارچی نکروتروفیک است که توسط پاتوژن های Botrytis fabae و Botrytis cinerea ایجاد می شود و نگران کننده ترین بیماری باقلا در غرب کانادا است. در موارد شدید، لکه شکلاتی می تواند اثرات مخربی بر عملکرد دانه های باقلا داشته باشد.

مشخصه این بیماری ضایعات کوچک، گرد و قهوه ای مایل به قرمز است که در سراسر برگ ها پخش شده است . با پیشرفت بیماری، علائم می تواند به ساقه ها، غلاف ها و گل ها گسترش یابد .

لکه های کوچک می توانند به بخش های نکروزه خاکستری یا سیاه بزرگ تبدیل شوند (ظاهری شبیه به شکلات ریخته شده رو و یا زیر برگ بوجود می آید. رنگ شکلاتی لکه ها در این بیماری بسیار قابل توجه و شاخص می باشد) که می تواند به شدت بر بهره وری گیاه تأثیر بگذارد . لکه شکلاتی در محیط‌های مرطوب و گرم رشد می‌کند و به‌ ویژه پس از رویدادهای بارندگی به سرعت پخش می‌شود.

لکه شکلاتی در اکثر مناطق خنک تا معتدل در حال رشد باقلا در سراسر جهان، مانند استرالیا و اروپا، یک نگرانی است. در استرالیا، جایی که باقلا به عنوان یک محصول زمستانی به خوبی تثبیت شده است، لکه شکلاتی یکی از مشکلات اصلی بیماری است و در دماهای نسبتاً گرم و شرایط مرطوب، به ویژه در زمان گلدهی، تهاجمی ترین است. در اروپا، این محصول اغلب مستعد ابتلا به بیماری است زیرا عموما آفات مشکلی خاصی برای این محصول ندارند.

در شرایط خشک، پاتوژن در لکه‌های گرد کوچک باقی می‌ماند، اما در شرایط مرطوب به بیرون گسترش می‌یابد و ضایعه به سرعت گسترش می‌یابد. آب و هوای مرطوب و خشک متناوب ممکن است منجر به ایجاد نقطه ای با یک سری حلقه های رشد متحدالمرکز شود، اما در دوره های طولانی تر هوای مرطوب، برگ به سرعت از بین می رود.

این قارچ، پارازیت ضعیفی است که بیشتر به قسمت های مسن و ضعیف گیاه حمله میکند. بنابراین
برگچه های جوان گیاه به این بیماری مقاوم هستند (برگ های پایینی بیشتر خسارت می بینند) به عبارت دیگر سن گیاه در زمان آلودگی، اهمیت زیادی دارد. در صورت مناسب بودن شرایط رشدی قارچ این بیماری در مراحل پایانی رشد بوته خسارت بیشتری ایجاد می نماید.

توسعه بیماری به شدت به شرایط محیطی وابسته است و برهمکنش دما، نقطه شبنم و رطوبت نسبی معیارهای کلیدی است. قارچ لکه شکلاتی در شرایط نسبتاً گرم (۱۵ تا ۲۰ درجه سانتیگراد) و مرطوب (بیش از ۷۰٪) رشد می کند. مطالعات میدانی نشان داده‌اند که دماهای سردتر و محیط‌های مرطوب‌تر به دوره‌های عفونی گونه‌های Botrytis کمک می‌کنند. در حالی که درجه حرارت بالا با شدت بیماری همبستگی منفی دارد. انتظار می رود گیاهان با تراکم بوته بالاتر تا حدودی حساس تر باشند و آن هم به دلیل رطوبت بیشتر در داخل تاج ممکن است باشد.

بوتریتیس می تواند به صورت اسکلروت در خاک، در بقایای محصول و روی بذر زمستان گذرانی کند. بذر با بیش از ۱۰ درصد بوتریتیس نباید برای کاشت استفاده شود. تیمارهای بذر می توانند بوتریتس ناشی از بذر را کنترل کنند. اسپورهای تولید شده توسط قارچ توسط باد و باران در داخل و بین محصولات پخش می شود. اگرچه مرطوب بودن برگ به تنهایی جزء مهمی از توسعه بیماری نیست، رطوبت روی سطح گیاه برای جوانه زدن هاگ و عفونت لازم است. این بیماری در شرایط نسبتاً گرم و مرطوب به سرعت ایجاد می شود. هنگامی که بیماری ایجاد می شود، به سرعت در محصول گسترش می یابد و در عرض ۴ تا ۵ روز پس از عفونت، هاگ می تواند بر روی بافت آلوده تولید شود و شروع عفونت ثانویه و گسترش بیشتر بیماری باشد.

شدت بیماری با توجه به شرایط محیطی، از سالی به سال دیگر متغیر می باشد. مناطق مرطوب با بارندگی سالیانه بیش از ۳۵۰ میلیمتر، دارای بیشترین خطر ابتلا به بیماری هستند.

علت این امر این است که آلودگی، رشد و تولید اسپورها در شرایط گرم و مرطوب سریع تر اتفاق می افتد مانند جنوب استرالیا که شرایط گرم و مرطوب در بهار حاکم می باشد.

اگرچه قارچ بذر زاد است ولی بقایای قارچ و فرآیند آغاز بیماری کاملا مشخص نیست. اما بذر آلوده منبع مهمی برای آلودگی نمی باشد. ظاهرا قارچ به صورت اسکلرت درخاک یا بقایای گیاهی، بقایای خود را حفظ می کند و یا روی میزبان های واسط باقی می ماند.

برای آغاز آلودگی نیازی به وجود آب آزاد در روی گیاه نیست و تنها وجود رطوبت نسبی ۸۵ تا ۱۰۰ درصد نیاز می باشد.

کنیدی های تولید شده روی برگ های آلوده طی مرحله تهاجمی، به وسیله باد به بوته ها یا مزارع مجاور منتشر می شوند.

علائم این بیماری متفاوت است و از لکه های کوچک روی برگ ها تا سیاه شدن کامل کل گیاه متغیر است. برگ ها قسمت اصلی گیاهی هستند که تحت تأثیر بیماری قرار می گیرند، اما در شرایط مساعد برای بیماری به ساقه ها، گل ها و غلاف ها نیز سرایت می کند.

این بیماری روی غلاف و همچنین روی بذر نیز خسارت ایجاد می نماید. لکه های کوچک و بزرگ نکروتیک و قهوه ای رنگ روی غلاف ها ایجاد می شود.

بذرهای آلوده، آجری رنگ و چروکیده میشوند.

Botrytis fabae – Chocolate spot disease on Broad Bean pod and leaves

معمولاً دو مرحله از بیماری تشخیص داده می شود. اول، مرحله غیر تهاجمی، زمانی که لکه‌های قهوه‌ای مایل به قرمز مجزا روی برگ‌ها و ساقه‌ها «دانه دانه ای » می‌شوند. مرحله تهاجمی زمانی رخ می دهد که لکه ها تیره می شوند و با هم ترکیب می شوند و لکه های هدف خاکستری مایل به قهوه ای بزرگتری را تشکیل می دهند که در نهایت ممکن است کل گیاه را بپوشاند. گاهی اوقات ممکن است اسکلرویت های سیاه کوچک روی سطح قسمت های آلوده گیاه از جمله دمبرگ ها و ساقه ها تشکیل شده باشند.

ضایعات قهوه ای رنگ ابتدا روی برگ ها ظاهر می شوند . ضایعات رنگی شکلاتی کوچک شروع می‌شوند، اما اگر رطوبت در دماهای گرم‌تر وجود داشته باشد، شروع به انبساط و یکپارچگی می‌کنند و در نهایت با هم ترکیب می‌شوند تا کل برگ قهوه‌ای شود. پس از دو یا سه هفته، ضایعات بزرگتر خاکستری می شوند و شبیه بوتریتیس یا کپک خاکستری در سایر محصولات به نظر می رسند. این بیماری اجسام اسکلروتیای کوچکی شبیه به اسکلروتینیا اسکلروتیوم (کپک سفید) تولید می کند. اجسام اسکلروتیا را می توان در داخل ساقه گیاهان بدخیم بیمار یافت. لکه شکلاتی همچنین به دانه ها آسیب می رساند و ضایعات فرورفته تیره رنگ ایجاد می کند.

ضایعات لکه شکلاتی روی برگ های پایینی را می توان با سایر انواع آسیب ها اشتباه گرفت. سوختگی علف‌کش یا سوختگی سورفکتانت و آسیب سرمازدگی می‌تواند علائمی مشابه ضایعات بزرگ‌تر لکه شکلاتی ایجاد کند، اما این موارد در زمانی است که برگ‌ها در معرض سمپاشی قرار می‌گیرند یا جوان‌ترین بافت‌ها با دمای انجماد مواجه می‌شوند، این حالت به صورت شرایط موضعی بوجود می آید. همچنین این خسارت ها فراتر از آسیب اولیه گسترش نمی یابند و اغلب علائم مشابه را می توان در سایر گیاهان داخل مزرعه مانند علف های هرز پهن برگ نیز مشاهده نمود.

بیماری لکه شکلاتی باقلا عموما در فصل زمستان و نهایتا تا اوایل بهار ( زمانی که رطوبت هوا بالاست و دمای هوا نیز پایین است) اتفاق می افتد. این زمان مصادف با مرحله گیاهچه ای، رشد، بزرگ شدن گیاه و اواخر زمستان و اوایل فصل بهار نیز مصادف با شروع گلدهی و گلدهی باقلا می باشد. هرچه هوای سرد زمستان بگذرد و هوای گرم بهار نزدیک شود احتمال و میزان خسارت بیماری لکه شکلاتی باقلا نیز کمتر می شود . میزان شیوع این بیماری در زمستان عموما بیشتر است ولی ممکن است که نشانه ها و خسارت های بیماری لکه شکلاتی باقلا در مرحله گلدهی (روی گل ها) و یا مرحله غلاف بستتن (روی غلاف ها) نیز مشاهده شود. شیوع بیماری در هر مرحله ای خطر ناک است و خسارت ایجاد می نماید اما مهمترین و بیشترین خسارت در مرحله گلدهی ممکن است اتفاق بیافتد. چونکه با شیوع این بیماری در مرحله گلدهی، گلها از بین میروند، میزان تلقیح بسیار کاهش می بابد و درنتیجه کاهش شدید عملکرد صورت خواهد گرفت. لذا بررسی دائم مزرعه در تمام فصل رشد باقلا به ویژه در زمان پیش از گلدهی و گلدهی بسیار مهم است.

اگر علائم بیماری را در اواسط یا اواخر زمستان، به میزان کم (تنها روی چند بوته) مشاهده نموده اید. می توانید آن چند بوته را حذف نمایید و با نزدیک شدن به هوای گرم اسفند امیدوار به توقف طبیعی این بیماری باشید (شیوع و خسارت این بیماری با قرار گرفتن در هوای گرم خود به خود کنترل می شود). اما اگر شدت بیماری بالا بود و میزان خسارت فراتر از چند بوته بوده است و بیماری را در حال پیشرفت تشخیص داده اید. سریعا در همان زمان می بایست با استفاده از قارچ کش هایی که در ادامه ذکر خواهد شد اقدام به سمپاشی نمایید.

سمپاشی در مرحله پیش از گلدهی نیز بسیار مهم می باشد چونکه علاوه بر از بین بردن عامل قارچی موجود این بیماری روی گیاه و محیط، به نوعی تضمین نسبی برای سلامتی شکوفه ها در مرحله گلدهی باقلا خواهد بود. بدین صورت از احتمال اینکه در مرحله گلدهی (که ممکن است تاثیر منفی روی تلقیح گل ها داشته باشد) مجبور به سمپاشی شوید بسیار کاسته خواهد شد.

حداقل ۴ سال فاصله بین محصولات باقلا باید رعایت شود. هدف این است که محصول باقالی امسال را از کلش باقالی سال گذشته با فاصله ۵۰۰ متری جدا کنید. با عدم کاشت در مجاورت ماشک، نخود یا کلش عدس، خطر بیماری را کاهش دهید.

سعی کنید از “تمیزترین” دانه ممکن با ۱۰ تا صفر درصد سطوح لکه شکلاتی استفاده کنید. بذر باید از “پاک ترین” محصولات تهیه شود. بذر قدیمی، یخ زده یا آسیب دیده ممکن است جوانه زنی را کاهش داده و قدرت آن را کاهش دهد.

رقمی را انتخاب کنید که دارای بالاترین سطح مقاومت در برابر خطر بیماری مهم در منطقه باشد.

برای به حداقل رساندن عفونت بیماری در بذر، برای برداشت هر چه زودتر برنامه ریزی کنید.

استفاده از قارچ کش ها تا زمانی مفید است که تا اوایل یا اواسط دوره گلدهی، زمانیکه لکه ها حالت تهاجمی ندارند انجام شود.

برای کنترل بیماری از قارچ کش های خانواده تریازول (نظیر پروپیکونازول و تبوکونازول) و قارچ کش های مانکوزب و کاپتان در شروع بیماری در بوته های جوان به نسبت دو در هزار استفاده می شود.

استفاده از قارچ کش بردوفیکس به میزان ۵ لیتر در هزار لیتر آب تا پیش از مرحله گلدهی باقلا در کنترل بیماری لکه شکلاتی باقلا موثر می باشد( در مرحله گلدهی موجب ریزش گل ها می شود).

قارچ کاپتان به میزان سه تا چهار کیلو گرم در هزار لیتر آب برای مقابله با بیماری لکه شکلاتی باقلا در تمامی مراحل رشدی این گیاه، توصیه شده است.

تبوکونازول و آزوکسی استروبین برای کنترل زنگ زدگی و لکه های شکلاتی در باقلا در آلمان تایید شده اند.