بیماری لکه طاووسی (لکه چشم پرنده ای، لکه برگی ) زیتون

Olive Peacock spot (Olive Leaf Spot)

Fusicladium oleagineum

بیماری گیاهی لکه طاووسی، لکه چشم پرنده ای یا لکه برگی زیتون یک بیماری مهم در تمام مناطق زیر کشت این محصول است. شدت این بیماری رابطه مستقیمی با افزایش سن درختان داشته و به طور غالب با افزایش سن گیاه شدت اثرگذاری بیماری افزایش می یابد.

این بیماری فقط به محصول زیتون خسارت زده و در اکثر مناطقی که دارای آب و هوای مدیترانه‌ای است، گسترش دارد.

بیماری لکه طاووسی زیتون یک بیماری قارچی گسترده در درختان زیتون است. که بر شاخ و برگ و تا حدی میوه تاثیر می گذارد. این بیماری برای توسعه به شرایط گرم مرطوب نیاز دارد و معمولاً در پاییز و بهار شیوع می یابد. لکه‌های دوده‌ای کوچک روی برگ‌ها ایجاد می‌شود که به مرور به لکه‌های دایره‌ای متمایل به سبز متمایل به سیاه تبدیل می‌شوند که قطر آنها ۲ تا ۱۰ میلی‌متر است. یک هاله زرد کم رنگ اغلب در بافت اطراف لکه ها مشهود است. با پیشرفت بیماری، برگها زرد شده و می ریزند. اکثر برگهای آلوده تا شروع تابستان زودرس می ریزند. در درختانی که به شدت آلوده هستند، ممکن است برگ‌زدایی کامل رخ دهد.

علائم بیماری گیاهی لکه طاووسی زیتون شامل لکه هایی است که روی برگ، میوه و دمگل به وجود می آید.

اکثر لکه ها روی سطح برگ دیده می شوند. این لکه ها گرد یا حلقوی و در ابتدا خاکستری رنگ هستند. با ادامه روند بیماری این لکه ها به رنگ قهوه ای یا سبز تیره درآمده و هاله ای زرد رنگ اطراف آن ها را فرا می گیرد. این لکه ها که قطری کمتر از یک سانتی متر دارند در ظاهر شبیه به لکه های چشم مانند روی پرهای طاووس هستند و به همین دلیل به این بیماری لکه طاووسی می گویند.

اگر تعداد لکه های ایجاد شده روی دمگل زیاد باشد، باعث ریزش شدید میوه می شود.

در تابستان برگ های آلوده کلروزه (سبز زرد) شده و می ریزند و در نهایت در اثر ریزش برگ ها سرشاخه ها نیز ممکن است از بین بروند. علائم روی میوه نیز به شکل نقاط خاکستری رنگ و کمی فرو رفته قابل مشاهده است.

عامل بیماری گیاهی لکه طاووسی زیتون قارچ Spilocaea oleaginea است. مطلوب‌ترین دوره برای فعالیت این بیماری فصل های ‌پاییز و زمستان ‌(در مناطقی با تابستان خشک و زمستان ملایم‌) یا بهار و اوایل تابستان‌ (در مناطق با زمستان‌های سرد) است. عموما این بیماری در بهار و پاییز شروع و شیوع می یابد. وجود رطوبت در بین دمای ١٨ الی ٢١ درجه سانتی گراد بهترین شرایط فعالیت قارچ است.

عامل بیماری برای رشد و جوانه‌زنی نیازمند دمای ملایم تا پایین و رطوبت آزاد در سطح برگ‌ها می‎باشد، در نتیجه این شرایط سبب بروز بیماری در روزهای بارانی پاییز، زمستان و بهار‌ می‌شود. آب ‌و هوای مه‌آلود همراه با شبنم و رطوبت بالا، عوامل مهمی در توسعه و انتشار بیماری می‌باشند. در حالی که آب‌ و هوای گرم و خشک در تابستان سبب غیرفعال شدن و ورود بیمارگر به دوره خواب (کمون) می‌شود، که این حالت با تغییر رنگ لکه‌ها، به سفید و خشک شدن آن‌ها مشخص می‌گردد. برگ‌های جوان نسبت به برگ‌های مسن تر حساسیت بیشتری به این بیماری نشان می‌دهند.

در منابعی دامنه دمایی مناسب برای بیماری لکه برگی ۲۴-۱۴ درجه سانتیگراد می‌باشد، اگرچه عامل بیماری در محدوده دمایی ۲۷-۲ درجه سانتیگراد نیز قادر به مقاومت می‌باشد.

در بیماری لکه طاووسی زیتون (لکه چشم پرنده‌ای) در اواخر فصل بهار، لکه‌های دوده ای (معروف به لکه طاووسی) در سطح برگ‌ها با تراکم کم ظاهر می‌شوند. همچنین این لکه‌ها ممکن است بر روی ساقه‌ها و میوه‌ها مشاهده شوند، ولی در سطح برگ‌ها رایج‌تر می‌باشند. علائم بیماری لکه برگی در سطح زیرین برگها مشاهده نمی‌شود. با گذشت زمان، لکه‌های تیره گسترش یافته و سطح وسیعی از برگ را دربر می گیرند (۰.۲۵ تا ۱.۲۷ سانتی متر). به تدریج هاله زرد رنگی در اطراف لکه‌ها شکل گرفته و کل سطح برگ را دربر می گیرد. در اثر این بیماری درختان ممکن است دچار برگ ریزی شده و در حالت شدید بیماری، مرگ سرشاخه‌ها رخ دهد.

این بیماری در پایان تابستان در طول پاییز روی برگ‌ها و شاخه های کم و بیش مسن درخت زیتون و در جاهایی که تابش آفتاب و گردش هوا کمتر است بیشتر گسترش می‌یابد. گسترش بیماری در مناطقی که رطوبت پایین و دما بسیار بالا باشد محدود می شود. قارچ درون لکه های موجود، در برگ هایی که روی درخت باقی مانده اند، زمستان گذرانی می کند. زمستان گذرانی در برگ های ریخته شده در کف باغ، نقش کمی در گسترش بیماری دارند.

روش های مدیریت بیماری لکه طاووسی 

استفاده از ارقام مقاوم به بیماری

بررسی بیماری لکه طاووسی و ارزیابی مقاومت ۲۵ رقم زیتون در مقابل این بیماری طی سالهای ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ در استان مازندران نشان داد که میزان آلودگی و شدت بیماری لکه طاووسی روی درختان زیتون در مناطقی که معمولا جریان باد وجود دارد (روی تپه ها و مسیر رودها) پایین بوده و در مناطقی که جریان هوا آرام بوده و برگهای درخت به مدت طولانی مرطوب می مانند (دامنه شمالی تپه ها) بسیار بالا بوده است. نتیجه آزمایشات سنین مختلف درختان زیتون در مقابل لکه طاووسی نشان داد که بین افزایش سن درختان و شدت بیماری رابطه مثبت وجود داشت. اغلب نهالهای ۳-۱ ساله مقاوم و درختان ۱۲-۱۰ ساله نیمه حساس تا حساس بودند. نتایج ارزیابی مقاومت ارقام زیتون در مقابل بیماری لکه طاووسی نشان داد که ارقام منزانیلا, روغنی (محلی رودبار), زرد, کالامون, سویلانو, میشن, آمیگدالولیا, کارولئا, کنسرولیا, کورونایکی, فرانگیونتو, روغنی (محلی گرگان), آسکولانا, کراتینا, و ولانونیا حساس بودند, ارقام آربکینا, نابعلی بلدی و مرایولو نیمه حساس و ارقام ماری, فرانتویو, روسو, سیماری ملا, پیکوال, لچینو و دلچه اگوجیا مقاوم بودند. با توجه به شدت بیماری لکه طاووسی در منطقه مورد مطالعه(مازندران), توصیه می شود ارقام ماری, فرانتویو, روسو, سیماری ملا, پیکوال, لچینو و دلچه اگوجیا که مقاومت قابل قبولی در مقابل بیماری لکه طاووسی نشان دادند, جهت کشت در این منطقه مورد استفاده قرار گیرند.

بهبود شرایط تهویه در داخل تاج درخت از طریق انجام هرس به موقع و تنک کردن شاخه های انبوه درخت

تغذیه صحیح و مصرف متعادل کود در درختان و افزایش مصرف کودهای پتاسه

عدم احداث باغ در اراضی دارای خاک های سنگین

دفع علفهای هرز پای درختان و مدیریت کف باغ

و استفاده از سموم شیمیایی

استفاده از سموم شیمیایی از روش های رایج کنترل بیماری قارچی لکه طاووسی زیتون در نقاط مختلف جهان می باشد و رایج ترین قارچ کش ها برای این منظور قارچ کش های حاوی مس هستند. برخی از قارچ کش های پردوام همانند دودین و یا کلروتالونیل (از لیست سموم مجاز خارج شده است) نیز برای کنترل این بیماری مورد استفاده قرار گرفته است.

بیماری لکه طاووسی زیتون با دو مرحله استفاده از اسپری قارچ کش های مسی (همانند بردوفیکس به میزان ده لیتر در هزار لیتر آب یا اکسی کلرور مس به میزان سه کیلو در هزار لیتر آب یا نوردوکس به میزان یک کیلو گرم در هزار لیتر آب و …) به صورت پیشگیرانه در مرحله اول، اواخر پاییز و مرحله دوم، در اواخر زمستان (در مناطقی که زمستان های گرم و بارندگی های بهاری دارند) توصیه می شود. اگر این اسپری ها را فراموش کردید، استفاده از آن در بهار توصیه می شود تا از ایجاد آهسته تلقیح و ایجاد مشکل بزرگ بیماری در مسیر جلوگیری شود.

در موارد با آلودگی شدید، دو مرحله سمپاشی در فصل بهار یک مرحله قبل از گلدهی و یک مرحله بعد از گلدهی با قارچکش بردوفیکس به میزان ۵ لیتر در هزار آب نیز توصیه شده است.

در استان زنجان در مناطق دارای آلودگی شدید و خسارت زا انجام ۳ بار سمپاشی در سال ( یک بار در پاییز و دو بار در بهار) و در صورت کمتر بودن آلودگی انجام یک نوبت سمپاشی در پاییز و یک بار در بهار (سمپاشی پاییزه قبل از شروع بارندگیها باید صورت گیرد) از جمله اقدامات در مدیریت این بیماری است.

در تحقیقی برای کنترل بیماری لکه طاووسی زیتون در منطقه طارم استان زنجان این نتیجه بدست آمد که قارچ کش های استروبیلورینی (استروبی, فلینت و ناتیوو) مورد بررسی، از کارائی لازم برای کنترل خسارت بیماری لکه طاووسی در شرایط آلودگی شدید (بالای ۷۰%) برخوردار هستند. در مقابل قارچ کش های مسی نتایج امیدبخشی نداشتند. قارچ کش ناتیوو در سال اول با ۶۱ درصد و در سال دوم با ۶۳ درصد کاهش وقوع بیماری نسبت به شاهد در کنترل بیماری بهترین عملکرد را داشت. سمپاشی آبان ماه بیشترین تاثیر و سمپاشی فروردین ماه کمترین تاثیر را در کاهش خسارت این بیماری داشت. با این وجود, حداقل سه مرتبه سمپاشی (سه تیمار زمانی ۱۵ آبان, ۱۵ اسفند و ۱۵ فروردین) برای کنترل قابل قبول خسارت این بیماری لازم است.

توصیه نمی شود در هنگام گلدهی گیاهان از سموم شیمیایی استفاده شود زیرا برخی از مواد شیمیایی باعث ریزش گل و اختلال در کوددهی و متعاقب آن میوه دهی می شود.

پاسخ دهید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای الزامی هستند.