- سبدخرید خالی است.
- ادامه خرید
manure/fertiliser Brun
استفاده بیش از حد کود دامی و یا کود شیمیایی به خاک می تواند به هر گیاهی آسیب برساند به این عارضه کود سوختگی می گویند. به عبارت ساده، کود سوختگی موضوعی است که منجر به سوختن یا سوزاندن شاخ و برگ گیاه (گل و سبزی) می شود. در عارضه کود سوختگی با کود دامی، سوختگی کود ناشی از کود دهی بیش از حد گیاهان یا کود دادن به گیاهان با کود های مرطوب و نپوسیده است.
عارضه کود سوختگی گیاهان با کود دامی
عارضه کود سوختگی با کود دامی عموما با استفاده از کودهای دامی نپوسیده و تازه ایجاد می شود.
کود های تازه زمانی که به خاک اضافه می شوند از چند طریق موجب عارضه کود سوختگی می شوند.
۱- تجزیه کود دامی نیاز به اکسیژن دارد. لذا در مصرف اکسیژن با ریشه گیاه رقابت می کند و ازطرفی میزان بالای دی اکسید کربن نیز به محیط ریشه اضافه می کند. لذا در مواردی که خاک بافت کمی سنگین داشته باشد عملکرد ریشه بعلت کمبود اکسیژن و یا تهویه نادرست دچار اختلال می شود.
۲- فرایند تجزیه مواد آلی گرما زا است . لذا زمانی که کود های دامی نپوسیده در مجاورت ریشه گیاهان قرار می گیرند و تجزیه می شود ، دمای بالای تجزیه کود بویژه با گرم تر شدن هوا در فصول بهار و تابستان می تواند اثر نامناسب و مخربی روی ریشه گیاهان داشته باشد. از طرفی گرمای بوجود آمده رطوبت خاک را در محیط ریشه کاهش می دهد و ممکن است گیاه با تنش آبی مواجه شود.
۳- در تجزیه مواد آلی به ویژه کودهای دامی، باکتری هایی دخالت دارند که برای فعالیت خود نیاز به ازت دارند. لذا این باکتری ها در جذب ازت برای مکانیسم خود، با گیاه زراعی رقابت می کنند. بنابراین در ابتدای کاشت، گیاه ممکن است در این رقابت موفق نباشد و کمبود ازت را نشان دهد که در موارد شدید زردی عمومی و یا ضعف گیاه را نیز به همراه دارد.
۴- در مواردی دیده شده است که کود های دامی بعلت جیره نا مناسبی که در آن میزان نمک بالاست شوری دارند.این شوری از جیره به کود و از کود به خاک اطراف ریشه منتقل می شود. لذا وجود املاح بالا در محیط ریشه موجب گیله سوزی می شود.
۵- مسمومیت آمونیومی
مواد آلی در خاک طی فرایند آمونیفیکاسیون به آمونیوم تبدیل می شوند. بخشی از این یون های آمونیوم مستقیم توسط ریشه گیاهان جذب می شوند . در شرایط طبیعی خاک، املاح آمونیومی به صورت ثابت باقی نمی مانند و تجمع نمی یابند بلکه با بوجود شرایط مناسب (باکتری های هوازی، اکسیژن و PH کمی قلیایی) و طی فرایند نیتریفیکاسیون، به یون واسطه نیتریت تبدیل میشوند و در ادامه این فرایند، یون نیترات بوجود می آید (یون نیترات نیز توسط ریشه گیاهان جذب می شود).
اگر فرایند نیتریفیکاسیون (تبدیل آمونیوم به نیترات) در خاک مختل شود، تجمع آمونیوم در خاک بو جود می آید. در خاک هایی غرقابی، رسی و سنگین معمولا به علت اینکه شرایط مناسب فرایند نیتریفیکاسیون به صورت مناسب وجود ندارد بسته به شرایط خاک ممکن است تجمع آمونیوم در خاک محیط ریشه بوجود بیاید. میزان آمونیوم بالا در خاک به دو طریق به ریشه صدمه می زند و ممکن است نشانه های هر دو خسارت به صورت توام مشاهده شود.
آمونیوم بالا در محیط خاک:
تجزیه نادرست کود دامی و حجم بالای ازت آمونیومی میزان آمونیوم در خاک و محیط اطراف ریشه افزایش می یابد. میزان بالای آمونیوم در خاک و پایین بودن ازت نیتراتی، رقابت کاتیونی بین یون آمونیوم با کلسیم، پتاسیم و منیزیم ایجاد می کند. در مسیر جذب کاتیونی، کاتیون های پتاسیم، منیزیم و کلسیم و… نیز قصد جذب از طریق ریشه را دارند چونکه اولویت گیاه جذب ازت است کاتیون های دیگر در رقابت برای جذب با آمونیوم باز می مانند. در نتیجه ریشه گیاه آمونیوم را جذب می کند و جذب کاتیون های دیگر متوقف می شود. در این شرایط گیاه با قرار داشتن در خاکی با عناصر کافی، کمبود عناصر فوق را در بخش هوایی خود نشان می دهد. بدین صورت آمونیوم بالا در محیط ریشه موجب کاهش جذب عناصر دیگر بویژه کاتیون ها می شود. در این حالت مسمومیت آمونیومی اتفاق می افتد و رشد گیاه مختل می شود و علائم زردی یا در موارد شدید تر سوختگی گیاهان دیده می شود.
زمانی که آمونیوم در محیط ریشه بالا باشد، بالطبع ریشه گیاه میزان بالاتری از آمونیوم را نیز جذب می کند.
آمونیوم بالا در داخل سلول های ریشه موجب آسیب به سلول ها می شود. گیاهان دچار سمیت آمونیومی محیط ریشه آن ها اسیدی است و تعداد زیادی یون H+ از ریشه آن ها خارج می شود (تعادل بار). با کاهش شدیدتر PH درمحیط ریشه، جذب خیلی از عناصر ریز مغذی همانند روی و منگنز (که در محیط های خنثی جذب می شوند) متوقف می شود یا بسیار کند می شود و گیاه علایم کمبود این عناصر را نشان می دهد. بدین صورت جذب بالای آمونیوم در خاک های خنثی و کمی اسیدی، با کاهش PH در محیط ریشه مانع جذب عناصر روی و منگنر می شود.
آمونیوم بالا در داخل ریشه:
اگر میزان آمونیوم در سول های ریشه ریشه بالاتر از حد معمول باشد. ریشه دچار کاهش میزان مواد قندی حاصل از فتوسنتز می شود. بخشی از قند های انتقالی نیز صرف متابولیزه نمود آمونیوم می شود و سلول های گیاه بعلت کاهش قند موجود دچار کاهش تنفس و در ادامه از بین می روند .
عارضه کود سوختگی گیاهان با کود شیمیایی
عارضه کود سوختگی با کود شیمیایی ممکن است بعلت مسمومیت آمونیومی و یا تجمع املاح (شوری) حاصل از مصرف زیاد کود باشد. در مورد سوختگی گیاهان بعلت مصرف زیاد کود شیمیایی، علت دوم که تجمع نمک ها در محیط ریشه است بیشتر باعث این عارضه می شود.
سوختگی کود زمانی اتفاق می افتد که گیاهان در معرض مقادیر بیش از حد مواد مغذی، به ویژه آنهایی که در کودهای شیمیایی یافت می شوند، قرار می گیرند. این وضعیت در درجه اول از فراوانی نمک های محلول ناشی می شود که شامل ترکیباتی مانند نیترات پتاسیم، فسفات آمونیوم و سایر مواردی است که معمولاً در کودها یافت می شوند. این نمک ها رطوبت را از خاک و بافت های گیاه جذب می کنند و منجر به کم آبی و سمیت یونی می شوند.
عارضه کود سوختگی با کود شیمیایی بعلت تجمع املاح
نمک ها به چهار طریق کلی خسارت می زنند:
استرس اسمزی:
استرس اسمزی تاثیر نمک ها بر محلول خاک است. بدین صورت نمک های محلول پتانسیل اسمزی محلول خاک را افزایش می دهند، به این معنی که گیاهان برای جذب آب نیاز به صرف انرژی بیشتری دارند. این استرس می تواند باعث کم آبی گیاه شده و منجر به پژمردگی شود.
عدم تعادل مواد مغذی:
مواد مغذی بیش از حد می توانند برای جذب توسط ریشه با یکدیگر رقابت کنند و منجر به عدم تعادل شود.البته این موضوع به رقابت بین عناصر بر می گردد. بدین صورت که علائم کمبود برخی عناصر بعلت بیشبود عناصر دیگری می تواند باشد. برای مثال زیادی فسفر در خاک موجب کاهش جذب کاتیون های روی و منگنز می شود. این موضوع در موارد شدید می تواند زردی و سوختگی را نیز بوجود بیاورد. برخی از مواد مغذی می توانند جذب سایر مواد را در صورت وجود در غلظت های بالا مهار کنند، به عنوان مثال، پتاسیم اضافی می تواند در جذب منیزیم اختلال ایجاد کند و باعث علائم کمبود شود. در بحث سوختگی کودی گیاهان، بالا بودن نمک های سدیم محلول در خاک موجب کاهش جذب پتاسیم (نیتروژن، آهن و منیزیوم) توسط گیاه می شود. در نتیجه علایم زردی و سوختگی نوک و حاشیه برگ ممکن است بعلت کاهش جذب پتاسیم توسط گیاه باشد.
سمیت یونی:
در سمیت یونی، نمک ها از طریق ریشه وارد گیاه می شوند و یون‌های اضافی نمک‌هایی مانند Na^+ (سدیم) و Cl^- (کلرید) می‌توانند فرآیندهای سلولی در گیاهان را مختل کنند که منجر به نکروز (مرگ بافت) و کلروز (زردی برگها به دلیل کمبود کلروفیل) شود.
مکانیسم‌های که نمک‌ها بر سلول‌های گیاهی تأثیر می‌گذارند:
تنظیم اسمزی سلولی: گیاهان ممکن است املاح یا یون های آلی را در پاسخ به تنش اسمزی جمع کنند، اما نمک های بیش از حد این تعادل را مختل می کند.
کاهش رسانایی روزنه ای: غلظت بالای نمک داخلی باعث بسته شدن روزنه ها (منافذ روی سطوح برگ) برای حفظ آب می شود و جذب CO2 و فتوسنتز را کاهش می دهد.
آسیب فیزیکی ریشه
مکانیسم: غلظت بالای نمک می تواند باعث آسیب فیزیکی به سلول های ریشه شود و عملکرد آنها را مختل کند.
ریشه های آسیب دیده در جذب آب و مواد مغذی کارایی کمتری دارند، استرس ترکیبی و مسائل کم آبی را تشدید می کنند.
درک این علل و اثرات آنها برای پیشگیری موثر و درمان سوختگی کود ضروری است.
عارضه کود سوختگی با کود شیمیایی بعلت مسمومیت آمونیومی
گیاهان ازت را به فرم آمونیوم +NH4 و نیترات -NO3 جذب می کنند . جذب کل نیتروژن، ترکیبی از این دو شکل است و نسبت بین این دو شکل مهم است .
گیاهان ازت را به فرم آمونیوم +NH4 و نیترات -NO3 جذب می کنند . جذب کل نیتروژن، ترکیبی از این دو شکل است و نسبت بین این دو شکل مهم است .
برای جذب بهتر، هر گونه گیاهی ممکن است به نسبت متفاوتی از آمونیوم و نیترات نیاز داشته باشد. و این نسبت صحیح با دما، مرحله رشدی گیاه، PH در محیط ریشه و خواص خاک متفاوت است. زیادی آمونیوم در خاک و یا در محیط ریشه موجب مسمومیت آمونیومی می شود.
نیترات:
نیترات جذب شده توسط گیاه در ریشه و شاخه قرار می گیرد . در ادامه نیترات تبدیل به نیتریت و نیتریت تبدیل به آمونیوم می شود. این فرایند توسط آنزیم کنترل می شود. اینکه نیترات در ریشه تبدیل شود یا در شاخه، به عوامل زیادی از جمله میزان نیترات عرضه شده به ریشه ها و نوع گونه گیاهی بستگی دارد. وقتی نیترات محدود باشد در ریشه سریعا تبدیل (متابولیزه) می شود. وقتی که نیترات نسبت بالایی داشته باشد، نیترات به شاخه منتقل می شود و در آنجا متابولیزه می شود.
آمونیوم:
سپس آمونیوم سریعا به گلوتامات (یک اسید آمینه اصلی و به عنوان منبعی برای سایر اسید های آمینه و بعنوان واحد سازنده برای پروتئین می باشد) تبدیل می شود. سطح آمونیوم موجود در خاک و یا ریشه گیاهان (مسومییت آمونیومی) به دمای بالا و پائین خاک (محیط ریشه) بستگی دارد.
در زمان تنفس سلول های ریشه، قند های انتقالی مصرف می شوند (می شکنند)، اکسیژن جذب می شود، دی اکسید کربن آزاد می شود و انرژی (ATP) تولید می شود. این ATP دوباره برای تولید قند استفاده می شود.
اگر میزان آمونیوم در ریشه بالاتر از حد معمول باشد. ریشه دچار کاهش میزان مواد قندی حاصل از فتوسنتز می شود. بخشی از قند های انتقالی نیز صرف متابولیزه نمود آمونیوم می شود و سلول های گیاه بعلت کاهش قند موجود دچار کاهش تنفس و در ادامه از بین می روند .
وجود آمونیوم بالا و یا استفاده زیاد از کود های آمونیومی، رقابت کاتیونی بین NH۴+ با K+, Ca+, Mg۲+ بوجود می آورد و جذب این کاتیون ها کاهش می یابد. لذا استفاده دقیق از آمونیوم بویژه برای گیاهانی که به کمبود کلسیم حساسند، توصیه می شوند. بویژه زمانی که انتقال کلسیم به میوه بعلت شرایط آب و هوایی محدود شده است.
اوره:
یکی از منابع مهم نیتروژن مورد نیاز گیاه کود اوره می باشد.
اوره در محیط خاکی سریعا به آمونیوم تبدیل می شود و سپس آمونیوم به وجود آمده طی فرایند نیتریفیکاسیون (در حظور باکتری، PH مناسب، دما و رطوبت مناسب تبدیل به نیترات می شود.
در منابعی آمده است اوره در خاک طی ۸-۱ روز به فرم آمونیوم تبدیل می شود و آمونیوم طی ۴-۱ هفته به فرم نیترات تبدیل می شود. در صورت مهیا نبودن شرایط فوق آمونیوم به همان صوت خود باقی می ماند و در محیط ریشه تجمع می یابد.
مقاله مربوط به مسمومیت آمونیومی در بخش گوناگون مقالات در وب سایت www.malekagri.com مطالعه شود.
نشانه های کود سوختگی در گیاهان
شناسایی سوختگی کود علائم و نشانه های اولیه نمای نزدیک از یک برگ سبز با لکه های قهوه ای که نشان دهنده سوختگی یا بیماری احتمالی کود است آغاز می شود. تشخیص زودهنگام سوختگی کود برای کاهش آسیب و شروع اصلاح بسیار مهم است. علائم اولیه اغلب به صورت نامحسوس پیش از پیشرفت به علائم شدیدتر در صورت عدم کنترل ظاهر می شوند.
علائم اولیه:
۱. زرد شدن برگها (کلروز): زردی اولیه معمولاً در حاشیه و نوک برگ ظاهر می شود و ممکن است نواحی بین رگبرگی را درگیر کند که با گذشت زمان به سمت پایه برگ پیش می رود. کلروز در برگ ها اغلب به دلیل مهار سنتز کلروفیل به دلیل کمبود نیتروژن، منیزیم یا آهن ناشی از غلظت بالای نمک که این مواد مغذی را در خاک جابجا می کند، ایجاد می شود.
۲. سوختگی برگ : نوک و حاشیه برگ ها ممکن است خشک، قهوه ای و سوخته به نظر برسند که شبیه آسیب ناشی از حرارت زیاد یا آتش سوزی است. سوزاندن به دلیل اثرات کم آبی رخ می دهد زیرا ریشه ها نمی توانند آب کافی را برای حفظ تورژی گیاه جذب کنند، که با فشار اسمزی بالا در محلول خاک تشدید می شود.
۳. پژمردگی: گیاهان شل و افتاده به نظر می رسند و ممکن است یک شبه بهبود نیابند. پژمردگی با آبیاری کاهش نمی یابد. اختلال در جذب آب به دلیل ریشه های آسیب دیده یا ناکارآمد از رسیدن آب به برگ ها جلوگیری می کند و منجر به پژمردگی موقت یا دائمی می شود.
علائم پیشرفته:
اگر علائم اولیه نادیده گرفته شود، علائم بارزتر زیر ایجاد می شود که نشان دهنده پریشانی و آسیب شدید است: ۱. برگ های قهوه ای و ترد : برگها کاملاً کم آب و ترد می شوند و اغلب به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه در می آیند و از لبه ها شروع می شوند و به سمت داخل پیش می روند. این علامت نشان دهنده کم آبی شدید و مرگ سلولی در بافت های برگ است که در نتیجه مشکلات طولانی مدت جذب آب و مواد مغذی ایجاد می شود. ۲. پژمردگی شدید و توقف رشد: گیاهان پژمردگی برگشت ناپذیری از خود نشان می دهند، آنطور که انتظار می رود رشد نمی کنند و رشد خود را متوقف یا متوقف می کنند. برگهای جدید ممکن است کوچکتر باشند و ممکن است زودتر از موعد بمیرند. تنش مزمن آب بر فرآیندهای رشد سلولی تأثیر می گذارد و تجمع سمی یون ها می تواند از تقسیم و بزرگ شدن سلولی جلوگیری کند که برای رشد گیاه بسیار مهم است. ۳.خسارت شدید به ریشه و از بین رفتن آن ها
روش های مقابله با عارضه کود سوختگی:
روش موثر برای مقابله با عارضه کود سوختگی، روش پیشگیری است. چون زمانی گه گیاه دچار این عارضه شده باشد عموما خسارت غیر قابل جبران است یا به سختی گیاه به حالت اولیه خود باز می گردد.
می بایست در جهت جلوگیری از عارضه کود سوختگی نوع گیاه نوع کود و مرحله رشدی گیاه مد نظر قرار گیرد.
نوع بافت و ساختمان خاک در نوع و میزان استفاده از کود های شیمیایی موثر است.
در استفاده از کود های دامی، حتما بایست پوسیده شده باشند و حداقل ۶ ماه تا یک سال از زمان تولید یا نگهداری آن ها گذشته باشد.
میزان و زمان های آبیاری بعد از استفاده از کودها رعایت شود.
